Abstract:
این مقاله اصل عدل را از نظر شیعه مورد بررسی قرار داده و برای آن جایگاه محوری و ویژهیی در نظر میگیرد و از این منظر به ارتباط آن با اصول دیگر میپردازد.در این میان برهانی بدیع بر عصمت از نگاه شیعه استخراج و اقامه شده است.سپس از سخنان پیامبر اکرم(ص) مویدی بر این دیدگاه عرضه میشود،و نتیجهء چنین دیدگاهی را برای پاسخگوئی به پرسش اساسی«انتظار بشر از دین»بکار گرفته میشود.در پایان نتیجه میگیریم که از نظر مکتب شیعه،موجهترین انتظاری که یک شیعه میتواند از دین داشته باشد همان وعدهیی است که دین خود متعهد انجام آن شده،و آن تحقق عدالت بمعنای جامع آنست.
Machine summary:
"بنابرین در این جستار،بطور مشخص سه مسئلهء اصلی مورد بحث عبارتند از اینکه:1-آیا از نظر شیعه«عدل»میتواند بمثابهء اصلی محوری لحاظ شود،بنحوی که بتوان اصل دیگر را نیز بر اساس آن توجیه کرد؟2-این قرائت عدالتمدار با تعابیری از پیامبر اکرم(ص)که در آنها هدف از بعثت خویش را بیان فرمودهاند،مطابقت دارد؟3-با نگاهی از چارچوب این قرائت عدالتمحور از دین،پاسخ پیشنهادی به پرسش«انتظار بشر از دین چیست؟»، کدام است؟ *در تاریخ بحثهای کلامی در اسلام، عموما اولین مسئله را«جبر و اختیار»دانستهاند42،اما از آنجا که اختیار ارتباط وثیقی با عدل دارد، همچنانکه جبر با ظلم،بحث از اختیار بیدرنگ بحث از عدل را پیش میکشد.
3. انتظار بشر از دین از نظر شیعه طبق مدعای اسلام از نظر شیعه،حقیقتا چه خواستهیی را میتوان بدرستی از دین انتظار داشت، جز آنچه محوریترین اصل آن،یعنی عدالت(بمعنای جامع آن،نه صرفا عدالت اجتماعی)است؟اما آیا دین وعدهء تحقق عدالت را داده است؟یا اینکه از بشر خواسته است که خود آن را محقق سازد؟ از نظر شیعه خداوند در«نبوت»از مردم خواسته است که خود به اقامهء قسط برخیزند (لیقوم الناس بالقسط) ،اما در مهمترین آیهیی که شیعه آن را بعنوان وعدهء خدا برای تحقق عدالت توسط امام موعود(عج) تلقی میکند،بنظر میرسد که بیان خداوند در این آیه متفاوت است و گویی خداوند عجز انسانها در تحقق عدالت را برآنها معلوم کرده،و حال خود میخواهد وارد عمل گشته و عدالت را محقق کند:«و اراده کردهایم که بر ضعیف شدگان بر روی زمین منت بگذاریم و آنان را امامان و وارثان قرار دهیم.
این معنا مورد اتفاق عموم شیعیان و مطابق احادیث مورد استناد آنان است،اما اگر عدالت را بمعنی جامعی که در این مقاله پیشنهاد شده است در نظر بگیریم که شامل توحید و اصول دیگر دین نیز میگردد،آنگاه تحقق عدالت معنای کاملی خواهد داشت و اگر یک فرد شیعه چنین انتظاری از دین اسلام داشته باشد،انتظار او امر گزافی نخواهد بود."