Abstract:
در باب مسئله توسعه، تاکنون نظریات متعددی از جانب اندیشمندان این حوزه مطرح گردیده و مورد بررسی قرار گرفته است. هدف نظریات غربی از توسعه، تنها دستیابی، به رفاه مطلق مادی است. این موضوع از نظر اسلام برای انسان کمال مطلوب نبوده و هدف از آفرینش و خلقت انسان نیز تنها آن نبوده است، بلکه رفاه مادی به صورت ابزاری برای رسیدن به اهداف عالی که دین اسلام تعیین نموده است جلوهگر میشود. این مقاله بر آن است تا ضمن توضیح مفهوم توسعه و هدف توسعه از منظر اسلام، زمینههای فرهنگی توسعه و پیشرفت را از دیدگاه اسلام، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و امام خمینی(، بررسی نموده و نیز چارچوبهای کلی الگوی اسلامی فرهنگ توسعه را شناسایی نماید. البته شایان ذکر است که هدف این نوشتار بیش از آنکه ارائه یک نظریه نهایی باشد، روشن ساختن زوایای گوناگونی است که در دستیابی به یک الگوی نهایی از فرهنگ پیشرفت و توسعه در اسلام حایز اهمیت است.
Machine summary:
"و با توجه به اینکه انسان خلیفه خدا بر روی توسعه پایداری معنوی و مادی تقوا + ایمان زمین است، پس خداوند زمین و آنچه را در آن است برای زندگی او آفریده: «هو الذی خلق لکم ما فی الأرض جمیعا»(بقره: 29)؛ خداوند برای شما، همه آنچه در زمین وجود دارد آفریده است.
از آیات قرآن استفاده میشود که عمران و توسعه مورد نظر اسلام تنها دارای بعد مادی و اقتصادی نیست، بلکه برای عمران و توسعه ابعاد انسانی، اخلاقی، روانی و معنوی نیز در نظر گرفته شده است.
» 261 در مقدمه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز آمده است: «در تحکیم بنیادهای اقتصادی، اصل رفع نیازهای انسان در جریان رشد و تکامل اوست نه همچون دیگر نظامهای اقتصادی تمرکز و تکاثر ثروت و سودجویی؛ زیرا که در مکاتب مادی، اقتصاد خود هدف است و بدین جهت، در مراحل رشد اقتصاد عامل تخریب و فساد و تباهی میشود، ولی در اسلام اقتصاد وسیله است و از وسیله انتظاری جز کارآیی بهتر در راه وصول به هدف نمیتوان داشت.
نتیجهگیری در طراحی الگوی اسلامی از پیشرفت و توسعه، میتوان از مواردی که به صورت کامل در شکل زیر آمده است بهره گرفت: توسعه پایداری مادی و معنوی تقوا + ایمان همانگونه که شکل مذکور بیان میدارد، در اسلام یک تعامل دوجانبه بین رفع نیازهای معنوی و رفع نیازهای مادی برای رسیدن به هدف توسعه (رسیدن به اهداف متعالی که در خلقت انسان مدنظر بوده است) وجود دارد.
امام خمینی( نیز در این رابطه میفرمایند: «اگر ایمان به خدا و عمل برای خدا در فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و سایر شئون زندگی انسان وارد شود پیچیدهترین مشکلات امروزی جهان به آسانی حل میشود."