Abstract:
نقطه عظیمت این مقاله تمایزگذاری میان گفتمان و گفتوگو است.گفتوگو جنبه بین الثنینی و گفتمان ویژگی پارادایمی دارد و بیانگر الگو و منطق گفتوگو است.گفتمان صرفا با عناصر نحوی و لغوی تشکیل دهنده جمله سروکار ندارد.بلکه فراتر از از آن به عوامل بیرون از متن یعنی بافت موقعیتی، فرهنگی و اجتماعی سروکار دارد و به یک موضوع جامعهشناختی بدل میشود.در این مقاله به بیان(شانزده شاخص)دوازده شاخص مستقیم و چهار شاخص نامستقیم کلیدی در گفتمان گفتوگو پرداختهایم.شاخصهای مستقیم عبارتند از: نسبیاندیشی، تکاملگرایی در برابر خود کاملبینی، برابری موقعیت امنیت یکسان، یکسانی فرقهها یا فقدان مرزبندی، اهلیت گفتوگو، فهم کلام، پیش داورانگی، نقد گفتار به جای نقد صاحب گفتار، مستندگویی، منطقی بودن، اخلاقی بودن و شاخصهای نامستقیم عبارتند از: عقلانیت، اومانیسم یا حرمت انسان، حقوق بشر، دموکراسی.هرچند برخی از این شاخصها ظاهرا مشابهت و تداخل دارند اما تفاوتهای اندکی میان آنها میتوان یافت.
Machine summary:
«اگر به گونهای اثباتی یا تأییدی اندیشیده میتوان گفت که شخص عالم مشاهدهگر است، تجربیاتی انجام داده و به نظریهای میرسد و آن نظریه به دلیل همان مشاهدهها تأیید یا اثبات شده است اما اگر به ابطالی اندیشیده برای پدید آمدن نظریه به بستر تجربی نیازی نیست یعنی گفته نمیشود که دانشمند در اثر تجربه و مشاهده به نظریه دست مییابد بکه نقشی را که تجربه نمیشود که دانشمند در اثر تجربه و مشاهده به نظریه خود دست مییابد بلکه نقشی را که تجربه در علم دارد همیشه پس از نظریه آشکار میشود و نه پیش از نظریهها درحالیکه مطابق مکتب تأیید و اثبات[پوزیتیویسم]نقش تجربه و مشاهده پیش از نظریه است اما اگر ابطال [نظریه پوپر]را مبنای تجئربی بودن گرفتید آنگاه تجربه پس از نظریه قرار میگیرد و نقش آن هم آزمون است نه نظریه دادن.
مسئله تحیق ما در این مقاله به جای درازگویی یا سخنپراکنی اندر فضائل و مناقب گفتوگو به بیان فهرستی از شاخصها و مؤلفههای مشخص گفتوگو میپردازیم که مفروضات و چارچوب نظری مقاله را تشکیل میدهند سپس در صدد آزمون شاخصها در معرفت دینی برمیآئیم تا دریابیم آیا منطق دین با منطق گفتوگو همنوایی دارد یا نه؟درحالیکه گفتوگوی آزاد زیربنای مفهوم حوزه عمومی هابرماس است و گفتوگوی به مثابه یک نظام و گفتمان، شالوده دولت لیبرالی را تشکیل میدهد، صرفنظر از اینکه گزارههای پراکندهای در موافقت با گفتوگو میان افراد در هر مکتبی حتی مکاتب غیر دموکراتیک یافت میشود آیا شاخصهای گفتوگو به مثابه یک گفتمان و نظام گفتوگوی آزاد در اسلام قابل بازیابی است؟به عبارت دیگر اصل گفتوگوی موافق با موافق را هیچ مرامی نفی نکرده بلکه وجود عباراتی نظیر«مؤمنان با هم برادرند»، «مؤمنان آینه یکدیگر هستند»«امر به معروف و نهی از منکر ایمنیبخش جامعه مؤمنان است»و...