Abstract:
در اغلب شهرها عدم تخصیص متناسب فضا و جایابی بهینه عناصر خدماتی و کالبدی شهر، به ویژه مراکز درمانی (بیمارستان) و تعداد عوامل مؤثر در مکان یابی این مراکز، افزایش روزافزون مشکلات شهری و شهروندان را به دنبال داشته است و دارد. لذا این امر لزوم استفاده از روش های مؤثر و سیستم های رایانه ای در مکان یابی بهینه این مراکز را بیش از پیش آشکار ساخته است. هدف عمده این پژوهش، ارزیابی نحوه توزیع مراکز درمانی (بیمارستان) و مشخص کردن نواحی محروم از این خدمات در شهر زنجان با توجه به استانداردها و ضوابط مکان یابی بیمارستان بوده است. سپس با بهره گیری از امکانات سامانه های اطلاعات جغرافیایی و با تحلیل شبکه در تعیین شعاع عملکردی و توزیع فضایی بیمارستان ها و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از شاخص همپوشانی برای مکان یابی بهینه فضاهای شهری به منظور احداث بیمارستان در این شهر اقدام شد، که خود می تواند راهنمای عمل برنامه ریزان و مسئولان بهداشت و درمان و نهادهای متولی امر ساخت وساز بیمارستان باشد. در این تحقیق داده های مکانی از روی نقشه های رقومی و خطی تهیه و داده های توصیفی نیز با استفاده از آمار و پژوهش های میدانی، جمع آوری گردید و به پایگاه اطلاعاتی متصل شد. آن گاه برای هر یک از عوامل تاثیر گذار در مکان یابی مراکز درمانی (بیمارستان)، لایه های مرتبط همچون سازگاری اراضی، نزدیکی به مرکز مناطق، یکی به مراکز آتش نشانی، دسترسی به شبکه های ارتباطی درجه یک، فاصله از کارگاه های صنعتی موجود، نزدیکی به پارک های منطقه ای، شیب منطقه و فاصله از مرکز محله ها تهیه شد و در هر لایه حریم کاربری ها مشخص گردید؛ و با روی هم گذاری لایه های مذکور براساس الگوها و ضوابط مشخص، به تحلیل و بررسی آن پرداخته شد. نتایج حاصل از این پژوهش مشخص ساخت که مکان فعلی اکثر مراکز درمانی (بیمارستان ها) در شهر زنجان با معیارهای علمی و ضرورت های این کاربری مطابقت ندارد. در عین حال یافته های حاصل از این تحلیل نشان می دهد که نیاز کنونی شهر زنجان به مراکز درمانی با توجه به سرانه های شهری، حداقل 7 بیمارستان است که مسئولان شهر می توانند از 11 نقطه استخراج شده از GIS، برای رفع این کمبود استفاده کنند.
Machine summary:
"برنامهریزی و ساماندهی فضایی-مکانی خدمات بهداشتی و درمانی با استفاده از SIG مورد:شهر زنجان عیسی ابراهیمزاده{o*o}-دانشیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری،دانشگاه سیستان و بلوچستانمحسن احدنژاد-استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری،دانشگاه زنجانحسین ابراهیمزاده آسمین-استادیار گروه برنامهریزی شهری،دانشگاه سیستان و بلوچستانیوسف شفیعی-کارشناس ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری،دانشگاه سیستان و بلوچستانپذیرش مقاله:1387/7/28 تأیید نهایی:1388/8/11 چکیده {IBدر اغلب شهرها عدم تخصیص متناسب فضا و جابهجایی بهینه عناصر خدماتی و کالبدی شهر،به ویژه مراکزدرمانی(بیمارستان)و تعداد عوامل مؤثر در مکانیابی این مراکز،افزایش روزافزون مشکلات شهری وشهروندان را به دنبال داشته است و دارد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تجزیه و تحلیل دادهها،با استفاده از شاخص همپوشانی برای مکانیابی بیمارستان با توجه به موضوع این مقاله که مکانیابی و توزیع فضایی مراکز خدمات بهداشتی-درمانی(بیمارستانها)در شهرزنجان است،لازم است این فضاها با توجه به معیارها و شاخصهای دقیق کاربری اراضی مورد بررسی قرار گیرند.
برایچنین ارزیابیای،اطلاعات توصیفی نظیر تعداد جمعیت و تعداد خانوار و همچنین اطلاعات مکانی شامل موقعیتبیمارستانها در منطقه مورد مطالعه و تمام کاربریهای تأثیرگذار در این مراکز نظیر کاربریهای صنعتی و کارگاهی،فضای سبز و نظایر اینها تهیه گردید و با استفاده از توانمندیهای تکنیک SIG به لایههای اطلاعاتی مورد نیاز تحلیل وتبدیل شد،و سپس تأثیرات متقابل هرکدام از پارامترها در مکانیابی کاربری مارکز درمانی مورد سنجش قرار گرفت.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) از آنجا که حداقل فضای مورد نیاز برای احداث بیمارستان 25000 متر مربع است(پور محمدی،1382،61)،قطعاتیکه بیشترین نزدیکی را با این مساحت داشتند،از نقشه نهایی جدا شدند و با استفاده از بسطدهنده slootX مرکز سطوحمورد نظر به نقاطی تبدیل شد،که به این نقاط به همراه نقاط مربوط به بیمارستانهای موجود روی نقشه شبکه ارتباطیشهر زنجان منطبق گردید و به عنوان نقشه مقایسهای وضع موجود بیمارستانها و نقاط بهینه برای احداث بیمارستانبه دست آمد(شکل 6)."