Abstract:
علامه طباطبایی در به کارگیری روایات در تفسیر قرآن دقت و توجه ویژهای مبذول داشته است، ایشان در خلال تفسیرش بحثی با عنوان «بحثهای روایی» مطرح میکند و با بررسی فقه الحدیثی روایات، و عرضة روایات بر قرآن، بهویژه با در نظر گرفتن قاعدة سیاق، به طور مفصل به ارزیابی روایات و نقد و بررسی اجتهاد مفسران در استفاده از روایات جهت تفسیر قرآن میپردازد، و بر این اساس، در موارد بسیاری مثل ناسازگاری روایت با سیاق آیه به دلیل شواهد درونی آیه، ناسازگاری روایت با سیاق آیه در بیان مکی و مدنی بودن، ناسازگاری روایت با سیاق آیه به دلیل بیربط بودن روایت شأن نزول با آیه، ناسازگاری روایت با سیاق در بیان مفهوم آیه و... روایات را رد و اجتهاد مفسران را نقد میکند؛ و در موارد معدودی، مثل سازگاری روایت با سیاق آیه در تعیین معنای کلمهای خاص، سازگاری روایت با سیاق آیه در تعیین معنای عبارات و جملات، سازگاری روایت با سیاق آیه در تفسیر آیات و... روایات را تأیید میکند و اجتهاد مفسران و گاه محدثان از روایات را جهت استفادة بجا و صحیح از آنها مورد قبول قرار میدهد. در مقالة حاضر، شیوههای علامه طباطبایی در بررسی روایات، با تکیه بر قاعدة سیاق، بازبینی و تحلیل میشود.
Machine summary:
"مضمون روایت، به هیچ روی، مکانهایی غیر از مساجد را که شامل همة زیارتگاهها نیز میشود، فرا نگرفته و اساسا متعرض سفر به قصد زیارت قبر انبیا و صالحان نمیگردد و بر این اساس، استدلال ابن تیمیه به این حدیث برای حرمت سفر زیارتی به مراقد بزرگان باطل و بدون وجه خواهد بود، زیرا با این فرض، تنها سفر خاص به هر مسجدی غیر از سه مسجد استثنا شده مشمول حدیث میگردد.
در اینکه طبق فرض، بار سفر بستن به غیر مساجد مذکور، حرام باشد، اتفاق نظری وجود ندارد، بلکه برخی از جمله مالک ابن انس بنا بر نقل شوکانی، در نهایت، قائل به کراهت یا عدم ورود استحباب چنین سفری شدهاند، نه حرمت آن(شوکانی، بیتا، ج5، ص180) یعنی اگر عازم سفر عبادی به قصد مسجدی هستید که وجهی شرعی داشته باشد، بایستی تنها به این چند مسجد سفر کنید و سایر مسجدها از جهت سفر برای عبادت و نماز ارجحیتی ندارند.
در ارزیابی فرض دوم یعنی تقدیر واژة مسجد به عنوان مستثنیمنه، بدون توجه به نتیجهگیریهای جهتدار برخی و با قدری مسامحه، میتوان آن را قابل پذیرش و تطبیق بر مبانی قرآنی و روایی دانست، زیرا حضور در هر مسجد، چه دور و چه نزدیک، با قصد نماز یا اعتکاف یا هر عبادت دیگر، امری مندوب و محبوب شمرده شده و لازمه و مقدمة ضروری حضور در مساجد دور، بستن بار سفر است و البته چون بنا بر فرض صحت سند حدیث از سوی حکیمی والامقام چون پیامبر عظیم الشأن( صادر شده، بایستی مفهوم معقول و قابل توجهی از آن برداشت شود که همانا فضیلت و ارزش غیر قابل قیاس سفر به مساجد ثلاثه نسبت به سایر مساجد است."