Abstract:
از ﺟﻤﻠﻪ رواﯾﺎت اﻣﺎﻣﯿﻪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺖ، ﺗﻮﻗﯿﻌﯽ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺣﺠﺖ اﺳـﺖ.ﺿﻤﻦ اﯾﻦ رواﯾﺖ، ﻋﺒﺎرت »ﻧﺤﻦ ﺻﻨﺎﯾﻊ اﷲ و اﻟﺨﻠﻖ ﺑﻌﺪ ﺻﻨﺎﯾﻌﻨﺎ« ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺛﻘﯿﻞ و ﻣﻮﻫﻢ ﻏﻠﻮ اﺳﺖ،ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﺴﯿﺮ دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ از آن، در آﻏﺎز ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻨﺪیرواﯾﺖ دﺳﺖ ﯾﺎزﯾﺪه و در ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺑﻌﺪ، ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻟﻐﺖ و ادب ﻋﺮﺑﯽ، ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺤﺘﻤﻞ اﯾـﻦ ﻋﺒـﺎرت راﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واژة ﮐﻠﯿﺪی آن، ﯾﻌﻨﯽ ﻟﻔﻆ »ﺻﻨﺎﯾﻊ«ـ ﮐﻪ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ »آﻓﺮﯾﻨﺶ،اﺣﺴﺎن و ﺑﺮﮔﺰﯾﺪن« و ﺑﻪ ﻃﻮر اﻟﺘﺰاﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی »ﭘﺮورش دادن« اﺳﺖـ ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﺎی آن واژه را ﺑﺎ اﻫﻞﺑﯿﺖ ،ﭘﯿﺶ رو ﻧﻬﺎده اﺳﺖ. آنﮔﺎه ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از ﻗﻮاﻋﺪ ﻓﻬﻢ ﺣﺪﯾﺚ، ﻣﻘﺪار اﻋﺘﺒﺎر اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ را درﺗﺮازوی ﻧﻘﺪ ﻗﺮار داده و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ اﺑﻄﺎل ﻣﻌﻨﺎی ﻧﺨﺴﺖ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﻪ، ﮐﻪ ﻣﻮﻫﻢ ﻏﻠﻮ و ﺗﻔﻮﯾﺾاﺳﺖ، ﺳﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻌﺘﺒﺮ از رواﯾﺖ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪه، و در ﭘﺎﯾﺎن، ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﮥ ﺳﯿﺎق و ﻗﺮاﯾﻦ ﻣﺘﻨﯽ، آﺧﺮﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﯾﺎد ﺷﺪه را ﺑﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺎﻧﯽ رﺟﺤﺎن داده اﺳﺖ.
Machine summary:
". «)1141ق، ص682( از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﯾﺎد ﺷﺪه، رواﯾﺘﯽ ﻃـﻮﻻﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ ﻫﻤـﮥ ﻓﻘـﺮات آن از ﺣﻮﺻﻠﮥ اﯾﻦ ﻣﻘﺎل ﺧﺎرج اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ اﻏﻠﺐ ﺑﺨﺶﻫﺎی آن از ﺑﺎورﻫـﺎی ﻗﻄﻌـﯽ و ﻣـﻮرد 822 دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺣﺪﯾﺚﭘﮋوﻫﯽ، ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ، ﺷﻤﺎره ﻧﻬﻢ، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 2931 اﺗﻔﺎق اﻣﺎﻣﯿﻪ اﺳﺖ، ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﺒﺎرت »ﻧﺤﻦ ﺻﻨﺎﺋﻊ رﺑﻨﺎ و اﻟﺨﻠﻖ ﺑﻌﺪ ﺻـﻨﺎﺋﻌﻨﺎ« ﮐـﻪ ﺳﺨﻨﯽ دﺷﻮار و ﻣﻮﻫﻢ ﻏﻠﻮ اﺳﺖ، ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ.
832 دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺣﺪﯾﺚﭘﮋوﻫﯽ، ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ، ﺷﻤﺎره ﻧﻬﻢ، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 2931 اﻣﺎ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻧﯿﺰ ﺗﺄﯾﯿﺪی ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﻔﻮﯾﺾ ﻧﯿﺴﺖ، زﯾـﺮا اﯾﺠـﺎد اﻓﻌـﺎل را ﺗﻮﺳـﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﺳﺖ اﺋﻤﻪ ﻣﯽداﻧﺪ و ﻟﺬا دﻻﻟﺘﯽ ﺑـﺮ آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﺧﻠـﻖ ﺑـﻪ دﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﺋﻤﻪ ﻧﺪارد و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ آﯾﺎت و رواﯾـﺎت اﺳـﺖ، زﯾﺮا ﻇﺎﻫﺮ آنﻫﺎ ﺣﺎﮐﯽ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺠﺰه ﺑﻪ اذن ﺧـﺪا و ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﻪ ﺧـﻮد اﻧﺒﯿـﺎ و اوﻟﯿﺎ اﺳﺖ، ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ: »و إذ ﺗﺨﻠﻖ ﻣﻦ اﻟﻄﱢﯿﻦ ﮐﻬﯿﺌﮥ اﻟﻄﱠﯿﺮ ﺑﺈذﻧﯽ ﻓﺘـﻨﻔﺦ ﻓﯿﻬﺎ ﻓﺘﮑﻮن ﻃﯿﺮا ﺑﺈذﻧﯽ و ﺗﺒﺮئ اﻟﺄﮐﻤﻪ و اﻟﺄﺑﺮص ﺑﺈذﻧﯽ و إذ ﺗﺨﺮج اﻟﻤﻮﺗﻰ ﺑﺈذﻧﯽ«8)ﻣﺎﺋﺪه: 011( ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ آﯾﻪ دﻻﻟﺖ دارد ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد و ﺑﻪ اذن ﺧﺪاوﻧﺪ، اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽداده اﺳﺖ."