Abstract:
اهمیت و جایگاه منحصر به فرد قرآن سبب شده است تا استشهاد به قرآن، مهم ترین و رایج ترین مستند در احتجاجات و مناظرات مسلمانان باشد. اما از آنجا که شناخت و استفاده انسان ها از قرآن به فراخور استعداد و فهمشان از این کتاب الهی متفاوت است، بهترین و عالی ترین شیوه استشهاد به قرآن را در احتجاجات معصومین(ع) مشاهده می کنیم. استشهادات معصومین(ع) به قرآن، برخی مستقیم و برخی غیر مستقیم است؛ در استشهاد مستقیم به قرآن، حتی شنوندگان نا آشنا به قرآن نیز اشارات کلام را دریافت می کنند، در حالیکه استشهادات غیرمستقیم (پنهان) را فقط آشنایان با قرآن خواهند فهمید. این مقاله که به استشهادات غیرمستقیم معصومین(ع) به قرآن اختصاص دارد این مقوله را با رویکردی ادبی بررسی می کند و چهار نوع برای آن برمی شمرد: واژگانی، گزاره ای، الهامی و تلمیحی.
Machine summary:
چنین نگاههای ادبی به نقش قرآن در متون کهن در برخی از به عنوان نمونه امام جواد (ع) در احتجاج با یحیی بن اکثم در رد حدیثی ساختگی که میگفت "روزی جبرئیل بر رسول خدا (ص) فرود آمد و گفت: ای محمد، خداوند عزوجل سلامت رسانده و میفرماید: از ابوبکر بپرس آیا از من راضی است چون من از او خشنودم؟"، فرمودند: "...
«النبی الامی» و «الفردوس» دو واژه و ترکیب قرآنی هستند که امام آنها را بدون هیچ تغییری در کلام خود جای داده است.
طبق این نقل، حضرت امام رضا(ع) بدو فرمودند: «أ و لیس علی کان آکلا فی الآکلین و شاربا فی الشاربین و ناکحا فی الناکحین و محدثا فی المحدثین و کان مع ذلک مصلیا خاضعا بین یدی الله ذلیلا و إلیه أواها منیبا» (طبرسی، ۱۳۸۱، ج ۲، ص ۴۹۴؛ مجلسی، [بیتا]، ج ۲۵، ص ۲۷۵).
امام این آیه را بدون هیچ تغییری در سخنان خود آوردند، اما اشارهای ندارند که آن کلام خدا است؛ به گونهای که اگر کسی ناآشنا با قرآن باشد متوجه این تضمین نخواهد شد.
این سخنان امام حسن(ع)، اگر چه عینا در قرآن نیامده است، اما الهام گرفته از اعراف/ 96 است که میفرماید: ﴿و لو أن أهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الأرض و لکن کذبوا...
«دعهم لغیهم» (بگذار در گمراهیشان فرو روند) اگر چه صریحا در قرآن نیامده اما از نظر معنایی یادآور این عبارت قرآنی است که میفرماید:﴿...