چکیده:
قرآن کریم، آخرین کتاب آسمانی و برنامه جامع راهبردی انسان به سوی تکامل و معجزه بزرگ خاتم پیامبران علیه السلام و ثقل اکبر و منبع غنی و لایزال حکمت الهی به شمار میآید. جوامع اسلامی از این کوثر جاری و زلال دور مانده و کام تشنه نسلهای امت اسلام از گوارای بیبدیل آن محروم شده است.
مرکز فرهنگ معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم از جمله مراکزی است که به انگیزه طرح جدی قرآن در متن حوزهها و فراخواندن پژوهندگان و طلاب به تفکر هرچه بیشتر در مفاهیم ژرف قرآن تشکیل شده است. این مرکز برای برآوردن هدف یاد شده چندین برنامه را در دستور کار خود قرار داده است و با گروهای سه گانه خود یعنی دائرة المعارفها، پژوهشهای نوآمد و تفسیر، پروژههای ملی و جهانی را در زمینه معارف و علوم قرآن بعهده گرفته است. برخی از این پروژهها که در جهان اسلام بینظیر و فاقد سابقه قبلی است نه تنها برای کشور اسلامی ایران بلکه برای همه مسلمانان مایه مباهات و فخر است و ذخائر ارزشمندی برای بشریت به شمار میآیند.
از این میان برخی پروژههای فرهنگ و معارف قرآن علاوه بر ویژگی جهان شمولی از ویژگی بسترسازی برای سایر پژوهشها و تحقیقات قرآنی نیز برخوردار است بگونهای است که با بسامان رسیدن آنها افقهای جدیدی در پژوهشهای قرآنی فراهم میآید و دستیابی به معارف قرآنی را در بسیاری از زمینهها آسان میکند. این پژوهشها براساس یک نظام اطلاع رسانی علمی تدوین شدهاند و با نگاهی جامع و فراگیر معارف قرآنی را با نظمی منطقی ارائه میدهند.
ساماندهی این برنامهها بگونهای است که: از نگاه یک طرّاح و برنامه نویس رایانهای به آسانی قابلیت تبدیل شدن به یک نرم افزار جامع معارف قرآنی را دارند. نشریه «ره آورد نور» با توجه به رسالتی که در جهت معرفی منابع قابل پردازش در زمینه انفورماتیک علوم اسلامی بعهده دارد در این شماره سه نمونه از این پروژههای ارزشمند را به علاقمندان و پژوهشگران معارف قرآنی معرفی مینماید.
خلاصه ماشینی:
این مرکز برای برآوردن هدف یاد شده چندین برنامه را در دستور کار خود قرار داده است و با گروهای سه گانه خود یعنی دائرة المعارف ها، پژوهشهای نوآمد و تفسیر، پروژه های ملّی و جهانی را در زمینه معارف و علوم قرآن بعهده گرفته است.
«نظام یافتگی اطّلاعات پایه و اصیل در قالب مقالاتِ تنظیم شده با نثر علمی» مهم ترین دغدغه تدوین دائرة المعارف های امروزین است که در هیچ یک از آثار مزبور نمی توان از آن نشان جُست؛ به این دلیل که پدیدآورندگان آن آثار، یا در پی چنین هدفی نبوده و فقط می خواسته اند قاموس یا معجمی قرآنی پدید آورند و یا این هدف را دنبال می کرده؛ امّا سازمان و مجموعه ای دائرة المعارفی را تدارک نکرده بوده اند تا بتوانند چنین هدفی را تأمین سازند.
هم چنین از دیگر برنامه های پیش بینی شده، «طرح تألیف دائرة المعارف کودکان و نوجوانان» است که با هدف ارائه اطّلاعات ناب و اصیل در قلمرو موضوعات قرآنی و با ادبیات مخصوصِ این قشر، عرضه خواهد شد.
تنوّع و گستردگی اطّلاعات از یک سو و حجم موضوعات در کتاب های تفسیری از سوی دیگر، دست یابی به اطّلاعات این منابع را با دشواری روبرو کرده است و آنچه بر این دشواری افزوده، فقدان فهرستی جامع و طبقه بندی شده از موضوعات مجموعه تفاسیر است.
کشف کلید واژه ها، تبیین روابط میان آنها و گزینش کلید واژه های شناخته شده، اساسی ترین ارکان یک معجم و فرهنگنامه معنایی است؛ دست مایه اوّلی برای پیدا کردن مدخل ها، برنامه نرم افزاری تبیان 3، تهیه شده در مرکز فرهنگ و معارف قرآن، و نیز کارهای انجام شده در تفسیر راهنما بود.