چکیده:
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بازار سنتی ایران به عنوان یکی از گروه های تاثیرگذار در جامعه مدنی، مطرح بود و توانست در اتحاد با روحانیون نقش مهمی در تحدید دولت پهلوی ها و پیروزی انقلاب اسلامی داشته باشد. پس از پیروزی انقلاب، رابطه بازار با دولت دگرگون شد. در بررسی این دگرگونی، فرضیه مقاله تدوین شد؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بازاری های سنتی به جامعه سیاسی وارد شدند و در بعضی از جایگاه های سیاسی ـ اقتصادی کشور حاضر شدند و از این طریق قدرت خود را در جامعه مدنی از دست دادند. پس از ارائه شواهدی از طریق روش تحقیق تاریخی، به نظر می رسد فرضیه فوق به واقعیت های بازار پس از انقلاب اشاره می نماید. نتیجه این مطالعه نشان می دهد که در دهه اول پس از انقلاب اسلامی، رابطه بازار با دولت دچار دگرگونی شد. یعنی، با پیوستن بخشی از بازار به دولت، شاهد شکل گیری دو گروه اجتماعی و سیاسی از بازار در ایران هستیم که هر یک کارویژه های خاص خود را داشته اند
خلاصه ماشینی:
اهمیت و تأثیرگذاری تاریخی بازار سنتی در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران و به خصوص انقلاب اسلامی، نه فقط به این خاطر است که «بازار»، اساس و ستون فقرات ساخت اجتماعی و اقتصادی جامعه شهری ایران را تشکیل میدهد، بلکه به خاطر داشتن ارتباط تنگاتنگ تاریخی و سازمانی آن با مراکز و مؤسسات مذهبی میباشد.
بیان مساله تلاش سازمانیافتۀ بازاریهای سنتی برای تشکیل مجلس وکلای تجار، مشارکت مؤثر بازاریها به ویژه کسبه و تجار در پیروزی قیام تنباکو و نهضت مشروطه، حضور در مجلس مؤسسان و نقش تأثیرگذار و سازمانیافته به همراه روحانیون، در تأسیس مجلس شورای ملی، نقش کسبه و پیشهوران در تولید و توزیع «کالاهای عمومی» و تقویت بورژوازی ملی در سالهای آخر سلطنت رضا شاه پهلوی؛ مشارکت بازاریها در به قدرت رسیدن دکتر «مصدق» و نهضت ملی کردن صنعت نفت، حضور در سازمانها و گروههای سیاسی مختلف چون جبهه ملی، نهضت مقاومت ملی و نهضت آزادی، هیئتهای مؤتلفۀ اسلامی، مشارکت همهجانبۀ بازاریهای سنتی در مخالفت با لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و نیز حضور در قیام 15 خرداد 1342 در حمایت از روحانیت و بالاخره نقش بسیار مؤثر بازاریهای سنتی از طریق اعتصابات عمومی در تهران و شهرستانها علیه دستگاه حکومتی در سالهای 1356 و 1357 که به پیروزی انقلاب اسلامی منجر گردید، نشان میدهد که بازار در فاصله بین نقطه عطفهای تاریخی در هر اعتراضی علیه حکومتهای پهلوی، نقش مهمی داشته است (ازغندی، 1385، صص286-280).