خلاصه ماشینی:
"«و الشعراء یتبعهم الغاوون،الم تر انهم فی کل وادیهیمون،انهم یقولون مالا یفعلون،الا الذین آمنوا و (به تصویر صفحه مراجعه شود) عملوا الصالحات و ذکروا الله کثیرا25این دو دسته از شاعران که بنابر اصطلاح متداول در قلمرو هنر شناسی امروز،طرفداران«هنر برای هنر»و«هنر برای انسان و تکامل فضایل او»را تشکیل میدهند،آفریدگاران «راستی»و«دروغ»در شعرند که یا اشعارشان از لحاظ اخلاقی منحط است و شیطانی،و یا متعالی است و رحمانی،و تا حیات آدمی بر کره خاک باقی است،این دو شجرۀ«طیبه»و«خبیثه»ثمرات شیرین و تلخ خود را به فرهنگ بشری عرضه میکنند،چه به گفتۀ مولانا جلال الدین مولوی: {Sرگ رگ است این آب شیرین و آب شور# در خلایق میرود تا نفخ صور26S} در نخستین بند تذکره مورد بحث،تجلیات گوناگون و متنوعی که«شعر»متناسب با عواطف،جهان بینی و اندیشۀ شاعران در آثارشان پیدا میکند،با تعبیراتی زیبا چنین به سلک نظم در آمده است: {Sتو ای شعر ای راح روح و فروغ# چه هستی بگو،راستی یا دروغ؟# گهی بر خروشی چو آتشفشان# گهی نرم چون روح آبی روان# گهی بشکفد روح دریاییات# گهی گل کند خوی صحراییات# گهی بر لبت خنده شیرین نشست# گهی گریهات بغض دیرین شکست# گهی خسته آیی ز در بارها# گهی تیغ رزمی به پیکارها# گهی رخم داری ز نامردمان# گهی التیامی به زخم نهان27S} و بندهای دوم تا چهارم تحلیلی است از نقش مثبت یا منفیای که شاعر میتواند از«هنر شعر»در خلق اشعار خوب یابد داشته باشد،و تفسیری است از این نکته که شاعران«به هنگام سرودن شعر،به مدد نیروی تخیل و ذوق،و کمک صور خیال(تشبیهات،استعارات،کنایات و توصیفاتی بدیع)با تجسم دنیای ایده آل و صورتهای دل انگیز آرزوهای خود،دو کار مهم را از لحاظ القای افکار و عواطف خویش به ذهن خواننده و شنونده اثرشان انجام میدهند،که یکی جلوهگری یا خوش آراستن و نیک نمودن و رونق بخشی است،و با این عمل آنچنان را آنچنانتر و زیبا را زیباتر میکنند و از سحر کلام و اثرات و همانگیز هنر شعری این بهره را میگیرند که طبیعت و زندگی و مفاهیم و معانی مورد نظرشان را در چشم و دل هنر دوستان شکوهمندتر و جالبتر نشان میدهند."