چکیده:
ولایات ما سبذان و مهرجانقذق و حاکم نشین های آنها یعنی سیروان و صیمره هرکدام به نوبه خود در تحولات سیاسی ایران دوران اسلامی نقش بسزا داشته اند. آنچه که به اهمیت این ولایات افزوده، این است که ماسبذان و حاکم نشین آن محل ییلاق خلفای عباسی و مدفن مهدی خلیفه عباسی و مهرجانقذق و حاکم نشین آن صیمره، محل استقرار و موطن هرمزان معروف و همچنین زادگاه دانشمندان بزرگی در جهان اسلام بوده است. با عنایت به این مساله که بعد از تصرف تیسفون بدست اعراب مسلمان، ولایات ماسبذان و مهرجانقذق به عنوان ولایات سرحدی به شمار می آمدند. از اینرو برای رخنه و نفوذ و همچنین بسط قدرت اعراب به داخل سرزمین ایران این مناطق خالی از اهمیت نبوده و نقشی کلیدی در فتح دیگر نواحی شاهنشاهی ساسانی داشتهاند.این مقاله بر آن است تا به جغرافیای تاریخی ولایات ماسبذان و مهرجانقذق و حاکم نشین آنها و چگونگی فتح آنها را بدست اعراب مسلمان بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"جغرافیای تاریخی ولایات ماسبذان و مهرجانقذق و حاکم نشین آنها و چگونگی فتح آنها به دست اعراب مسلمان حسین علی بیگی 1 چکیده ولایات ما سبذان و مهرجانقذق و حاکم نشین های آنها یعنی سیروان و صیمره هرکدام به نوبه خود در تحولات سیاسی ایران دوران اسلامی نقش بسزا داشته اند.
در این نوشتار با تکیه بر منابع تاریخی و جغرافیایی سعی بر آن شده که موقعیت جغرافیایی و اوضاع و احوال ولایات ماسبذان و مهرجانقذق و حاکم نشین آنها سیروان و صیمره را تشریح و چگونگی فتح این شهرها بدست اعراب مسلمان بیان شود.
اما درخصوص فتح این ناحیه و شهرهای آن به دست اعراب مسلمان باید گفت، که اعراب از دو مسیر وارد فلات ایران شدند یکی از مسیر جلولا، حلوان، قرمیسین (کرمانشاه) و مسیر دیگر خوزستان و بعد لرستان را شامل می شد، که در میان این دو مسیر ولایت های ماسبذان و مهرجانقذق و شهرهای آن قرار داشت.
اما به نظر می رسد سال 16 هجری به واقعیت نزدیک تر باشد آن هم به دلیل اینکه ماسبذان از مناطق مهم و پراهمیت بوده و بعد از تصرف تیسفون جزو ولایات سرحدی به حساب می آمده و کلید فتح دیگر ولایت ها ازجمله مهرجانقذق، سیروان و صیمره به شمار می رفت.
6 با توجه به این مطالب می توان گفت شهرهای مهرجانقذق، صیمره و سیروان از شهرهای مهم و معتبر در عصر ساسانی بوده که اهمیت و حیات تاریخی خود را همچنان تا قرن چهارم حفظ کرده است و بعدها شاید بر اثر زلزله ای متروک شده و رونق خود را از دست داده اند."