چکیده:
آیین اهل حق یکی از مسلک های التقاطی در غرب ایران است که زادگاه آن در هورامان اما رشد و گسترش آن در استان کرمانشاه می باشد. در مورد تاریخ پیدایش آیین اهل حق مطلب مســتند و اســتواری در کتب تاریخ و ملل و نحل در دست نیست . اما با این وجود برخــی تاریــخ پیدایش آیین اهل حــق را مربوط به قرن دوم می دانند کــه تا قرن هفتم به صورت سینه به سینه حفظ و جزء اسرار بوده است . این مسلک در سال ٦٤٠ هجری تحت رهبری شخصی به نام «سلطان اسحاق » یا به زبان محلی «سلطان سهاک » رواج پیدا می کند. این آیین ، دارای آداب و رســوم خاصی می باشــد که از جمله آن ، اعتقاد به حلول یا تجلی ذات حق در جامه بشــر، سرســپاری و داشــتن «پیر» و « دلیل » و به جم خانه رفتن است . بنابراین ، در نوشتار حاضر، به شکل گیری آیین اهل حق ، که شامل مباحثی چون پیدایش ، بزرگان و موسسان ، اعتقادات و آداب و رسوم می باشد، پرداخته می شود. روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی می باشد که از منابع تاریخی دست اول بهره برده شــده است . همچنین تکیه اصلی این جستار بر رساله «ســرانجام » به عنوان مهمترین منبع مکتوب اهل حق قرار دارد.
خلاصه ماشینی:
"منابع و مآخذ: ـ الهــی ، نورعلی ، آثار الحق ، مصحــح بهرام الهی ،ج ١، تهران ، جیحــون ، چاپ چهارم ، ١٣٧٤، ـ ــــــــــ، برهان الحق ، تهران ، جیحون ، چاپ هشتم ، ١٣٧٣، ـ بهرامی ، ایرج ، اسطوره اهل حق ، جستاری تاریخی پیرامون مهر و مهرپرستی اهل حق (یارسان )، مقدمه عبدالحسین نوایی ، تهران ، نشر آتیه ، چاپ اول ، ١٣٧٨، ـ پطروشفســکی ، ایلیاپاولویچ ، اسلام در ایران ، ترجمه کریم کشاورز، تهران ، پیام ، چاپ چهارم ، ١٣٥٤، ـ تیموری زند، یار مراد، پاسخ به مندرجات دایرة المعارف تشیع ، تهران ، ناشر رضا کرد بچه ، چاپ اول ، ١٣٧٠، ـ جیحون آبادی ، نعمت الله ، حق الحقایق یا شــاهنامه حقیقت ، مصحح و مقدمه محمد مکری ، تهران ، طهوری ،١٣٦١، ـ خالقداد هاشــمی ، مصطفی ، توضیح الملل (ترجمه کتاب الملل و نحل شهرستانی )، با مقدمه و حواشی سید محمد رضا جلالی نائینی ، ج ١، بی جا، اقبال ، ١٣٦١، ـ خدابنده ، عبدالله ، شناخت فرقه اهل حق ، تهران ، امیرکبیر، چاپ سوم ، ١٣٨٨، ـ خواجه الدین ، ســید محمد علی ، سرســپردگان ، تاریخ و شرح عقاید دینی اهل حق ، / تهران ، کتابخانه منوچهری ، ١٣٦٢، ـ صفی زاده (بوره که ئی )، صدیق ، دوره بهلول ، تهران ، طهوری ، چ اول ، ١٣٦٣، ـ ـــــــــــــــــــــــــــ، دوره هفتوانه ، تهران ، طهوری، ١٣٦١، ـ ـــــــــــــــــــــــــــ، سرانجام یا کلام خزانه ، تهران ، انتشارات هیرمند، چاپ اول ، ١٣٧٥، ـ ــــــــــــــــــــــــــ، مشاهیر اهل حق ، تهران ، طهوری ، ١٣٦٠، ـ ــــــــــــــــــــــــ،نوشــته هــای پراکنده درباره یارســان (اهل حق )، تهران ، عطائی ،١٣٦١، ـ طاهری ، طیب ، تاریخ و فلســفه ســرانجام ، شرحی بر نحله های فکری و اعتقادی در کردستان ، اربیل ، مکریانی ، چاپ اول ، ٢٠٠٩ م ، ـ مارزلــف ، اولریش ، بهلول نامه ، مقدمه ، تحقیق ، تکمیل و ترجمه حکایت های عربی ، باقر قربانی زرین ، تهران ، نشر چشمه ، چاپ اول ، ١٣٨٨، ـ مجموعه رسائل و اشعار اهل حق ، تذکره اعلی ، تصحیح ، و."