چکیده:
هدف این تحقیق بررسی دیدگاه قرآن در مورد شادی ممدوح و عوامل موثر بر آن و تطبیق آن با رویکردها و یافته های روانشناسی می باشد، تا از این طریق علاوه بر فراهم شدن راهنمایی عملی در این زمینه، موضع قرآن در مورد شادی و بایدها و نبایدهای آن و وجوه اشتراک و افتراق آن با رویکردها و یافته های روانشناسی نیز، بیش از پیش، روشن گردد.
روش مورد استفاده در این تحقیق تحلیل محتواست و آیات حاوی اصطلاحات فرح و سرور و مشتقات آنها؛ همچنین معنی واژه های فرح و سرور و مشتقات آنها از تفسیرهای مختلف و سایر منابع حاوی معنی این واژه ها استخراج شده است.
یافته ها نشان دادکه از دیدگاه قرآن عوامل ایجاد کننده شادی ممدوح عبارتند از:
1. فضل و رحمت الهی (که از جمله مصادیق آن قرآن کریم، بخشایش گناهان، قرب الهی، امید به اجابت دعا، باور به گشودگی روزی، اطمینان به بهره مندی از نعمت های مختلف در بهشت و از جمله در جوار پروردگار بودن است)؛
2. یاری خدا و تحقق وعده الهی؛
3. دریافت وحی و آیات کتاب آسمانی؛
4. مواهب طبیعی.
اگرچه بسیاری از عوامل ایجاد کننده شادی از نظر روانشناسی با عوامل مطرح شده در قرآن کم و بیش مشابه است، اما به جای بعضی از روش هایی که تاثیر کم، کوتاه مدت یا نامطلوبی بر شادی دارند، در قرآن آن دسته از عوامل ایجاد شادی که در راستای تکامل انسان و زمینه ساز قرب الهی و ضامن سعادت جاودانه است نیز مطرح می شود. ارتباط بین عوامل ایجاد کننده شادی ممدوح در قرآن و شادی انسان در تحقیقات متعدد تایید شده است.
از نتایج این تحقیق چنین استنباط می شود که قرآن نه تنها شادی صحیح را نهی نکرده، بلکه عوامل مختلف ایجاد آن را نیز مطرح نموده است و در عین حال انواع شادی های مذموم و عوامل ایجاد آن را نیز مطرح کرده است و به دلیل لحاظ کردن ویژگی های فطری انسان و مد نظر قرار دادن صلاح دنیا و آخرت او، دیدگاه کامل تر، جامع تر و مناسب تری در مورد عوامل و راه کارهای ایجاد شادی در انسان دارد.
خلاصه ماشینی:
"در این آیه منظور از اهل کتاب یهود و نصاری و بنابر بعضی اقوال،آنها و مجوس(زرتشتیان)هستند و اینکه فرمود اینها از نزول قرآن خوشحال میشوند،به جهت آن است که در ابتدای بعثت،یهود با حضرت محمد صلی الله علیه و اله و اسلام عنادی نداشتند و حتی بر نبوت او شهادت دادند و او را پیامبر معهود تورات و انجیل میدانستند،اما بعد از هجرت و وقوع حوادث بعدی عناد آنها شدت گرفت و نصاری نیز،گروهی از آنها که بر دین حق بودند و مسیح را بشر و نبی میدانستند از نزول قرآن خوشحال شدند،اما گروه دیگر که معتقد به تثلیث بودند معارف توحیدی و احکامی را که با اصول آنها مغایرت داشت انکار میکردند،آنگاه به پیامبر صلی الله علیه و اله فرمان میدهد که به آنان بگوید:من مأمور شدهام که خدا را بندگی کنم و کسی را شریک او نگیرم و مردم را بهسوی او دعوت کنم،چون بازگشت من بسوی اوست و در هیچ امری از امورم جز به او مراجعه نمیکنم و شاید هم مراد از جملۀ آخر طرح مسألۀ معاد باشد(صفوی،1385).
در قرآن آن دسته از عوامل ایجاد شادی که در راستای تکامل انسان و مایۀ تطهیر روح و جان و زمینه ساز قرب الهی و ضامن سعادت جاودانه است نیز مطرح میشود که به عنوان نمونهای از آنها میتوان فضل و رحمت الهی(که از جمله مصادیق آن قرآن کریم،بخشایش گناهان،قرب الهی،اجابت دعا،گشودگی روزی،نعمتهای مختلف در بهشت و از جمله در جوار پروردگار بودن است)،دریافت آیات کتاب آسمانی،یاری خدا و تحقق وعدۀ الهی و مواهب طبیعی را نام برد که در قسمت یافتهها علت و چگونگی تأثیر آنها بر ایجاد شادی تبیین شد."