چکیده:
این مقاله به کارکرد دین در تئوری دموکراسی توکویل می پردازد. توکویل در تحلیل دموکراسی در آمریکا اظهار می دارد که دین نقش مهمی در ایجاد دموکراسی و پاسداری از آن در برابر تهدیدهایی چون مادی گرایی، فردگرایی، استبداد اکثریت، تمرکز قدرت و کم رنگ شدن آزادی در مقابل برابری، ایفا می کند. او این نقش را با تاکید بر جنبه اخلاقی و سودمندی اجتماعی دین در جوامع دموکراتیک توضیح می دهد. به باور توکویل دین منبع اساسی و تکیه-گاه اصلی اخلاق خصوصی و عمومی است و اخلاق از شروط نخستین تداوم و بقای جامعه به شمار می آید.
خلاصه ماشینی:
نوشتار حاضر به اين ديدگاه توکويل پرداختـه و در ايـن زمينـه بـه دنبـال پاسـخ پرسش هاي زير خواهد بود: در نظريه توکويل چه نسبتي ميان دين و سياست برقرار است ؟ چه نسبتي ميان دين و دموکراسي در نظريه او مورد توجه قرار گرفته است ؟ عوامل تهديدکننده دموکراسي از نظر اين متفکر کدام اند و توانايي و تمهيـد ديـن بـراي رويارويي با آنها چيست ؟ آيا ميتوان نسـبت برقـرار شـده ميـان ديـن و دموکراسـي در مسـيح ت ي را (از ديـدگاه توکويل ) به اديان ديگر نيز تسري داد؟ ادبيات تحقيق ادبيات موجود در خصوص نسبت ياد شـده را مـيتـوان بـه دو دسـته کلـي تقسـيم کـرد: مطالعاتي که کليت چنين رابطه اي را در قالب دين و دموکراسي (اعم از مسـيح ت ي ، اسـلام، يهوديت ، اديان شرقي و باستاني) مورد بررسي قرار دادهانـد و پـژوهش هـايي کـه بـه طـور خاص به بررسي، بازخواني و نقد انديشه هاي توکويل در بـاب نسـبت ديـن و دموکراسـي (مسيح ت ي و دموکراسي آمريکايي) و ترسـيم سـاختار چنـين نسـبتي ميـان ديگـر اديـان و رژيم هاي سياسي با توجه به نظريه توکويل پرداخته اند.
سخن توکويل از دين گاهي در قالب مسيح ت ي اسـت کـه بـر آمـوزهاي اساسـي، يعنـي برابري تمام انسانها مبتني بود (باربيه ، ١٣٨٤، ص ٣٠٣)؛ ايـن آمـوزه از نظـر توکويـل در ذات و ماهيت خود دموکراتيک بوده و در گسترش «برابري شرايط » و برابري در فرصت هـا نقش داشته است و زماني با توجه به تجربه آمريکا، از دين عمدتا پيوريتانيسم ، پروتستانتيزم راديکال و کاتوليسيسم را منظور ميکند.