چکیده:
هدف این پژوهش نقد و بررسی علم، اراده و قدرت الهی از نظر برخی فلاسفه و اهل
کلام است. در این جستار، دیدگا ه های فلاسفه و اهل کلام در باب علم، اراده و قدرت
در خدا و انسان، ب هاختصار مورد بررسی و نقد قرار گرفته اس ت. این مقاله در سه بخش
به رشتة تحریر آمده اس ت: بخش نخست شامل تعاریف است ؛ بخش دوم بیان و نقد
دیدگا ههای برخی از فلاسفه و متکلمان، در باب علم، اراده و قدرت خداوند است؛ بخش
سوم نتیجه گیری نهایی از کل مباحث مقاله و اعلام نظر مختار در باب قدرت و ارادة
القدره » : حق است. قول مختار، در باب قدرت موافق با دیدگاه ملاصدرا است که گفت
اما در باب ارادة خداوند، قول .« هی کون الفاعل بحیث ان شاء فعل و ان لم یشا لم یفعل
مختار وحدت مصداقی اراده و علم حق تعالی است.
خلاصه ماشینی:
" اﻣﺎ در ﺗﻌﺮﻳﻒ دوم، اراده و ﻣﺸﻴﺖ ﻣﻘﻮم ﻗﺪرت اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اراده در وﺟﻮد ﻣﺎ ﻛﻪ ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ ﻧـﺎﻗﺺ دارﻳـﻢ، ﺻﻔﺖ ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻓﻌﻞ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ، ﻳﻌﻨﻲ داﻋﻲ و اﻧﮕﻴﺰة ﺧﺎرج از ذات ﻣﺎ در ﻓﺎﻋﻠﻴـﺖ و ارادة ﻣﺎ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ، اﻣﺎ اراده اﮔﺮ در ذات ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻲ اﺛﺒﺎت ﺷﻮد ﻋﻴﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم اﺻﻠﺢ و ﻋـﻴﻦ ذات ﺣـﻖ 31 ﻋﻠﻢ، اراده و ﻗﺪرت در ﺧﺪا و اﻧﺴﺎن از ﻧﻈﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﻣﺘﻜﻠﻢ )Knowledge, Will and Power of God and Human from the Viewpoint of (Philosophers and Theologians ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
91 ﻋﻠﻢ، اراده و ﻗﺪرت در ﺧﺪا و اﻧﺴﺎن از ﻧﻈﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﻣﺘﻜﻠﻢ )Knowledge, Will and Power of God and Human from the Viewpoint of (Philosophers and Theologians اﺷﻜﺎلﻫﺎی ﻣﺘﻜﻠﻤﺎن ﺑﺮ ﺑﺎور ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن و ﭘﺎﺳﺦ آﻧﺎن اﺷﻜﺎﻻت ﺑﺴﻴﺎری ﺑﺮ ﺑﺎور ﺣﻜﻤﺎی ﺑﺰرگ وارد ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ذﻳﻼ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اﺳﺎﺳـﻲﺗـﺮﻳﻦ آنﻫـﺎ اﺷـﺎرت ﻣﻲﺷﻮد: 1- اﮔﺮ ارادة ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻋﻴﻦ ﻋﻠﻢ و ﻋﻴﻦ ذاﺗﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﻻزم آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼـﻪ ﻋﻠـﻢ دارد اراده ﻫـﻢ ﻛـﺮده ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ اﻣﻮر ﺧﻴﺮ ﻋﻠﻢ و آﮔﺎﻫﻲ دارد ﻫﻢ ﺑﻪ اﻣﻮر ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﺷـﺮ و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻤﺘﻨﻌﺎت ذاﺗﻲ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮﻳﻚ اﻟﺒﺎری، ﮔﻨﺎﻫﺎن، ﺷﺮور، وﺳﺎوس ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ و ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﺿـﻌﻴﻔﺎن و ﻛﻔﺮ ﻛﺎﻓﺮان؛ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ارادة ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻧﻮع اول ﻣﻮﺟﻮدات ﺗﻌﻠـﻖ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﻧـﻮع دوم را دوﺳـﺖ ﻧﺪارد و اراده ﻫﻢ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ، ﭘﺲ ﻋﻠﻤﺶ ﺑﻪ ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ ﺗﻌﻠـﻖ دارد ﻧـﻪ ارادهاش، و ﻋﻠﻤـﺶ ﻋـﻴﻦ ذاﺗـﺶ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ اراده زاﻳﺪ ﺑﺮ ذات اﺳﺖ."