چکیده:
زن در دو ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﺔ راز ﺷﻬﺮزاد و ﺗﺮاژدی زﻳﻨﺐ اﺛﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻳﻤﻨـﻲ، ﻋﻠـﻲ اﺣﻤـﺪ ﺑﺎﻛﺜﻴﺮ، ﻧﻘﺸﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار در ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﻪ و ﺟﺮﻳﺎن ﺣﻮادث آن ﺑﺮﻋﻬـﺪهدارد. ﺑـﻪ ﺑﺎور ﺑﺎﻛﺜﻴﺮ، زﻧﺎن ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫـﺎی ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﻴـﺰی دارﻧـﺪ؛ ﺷـﻬﺮزاد در راز ﺷـﻬﺮزاد در ﻛﺴﻮت ﻳﻚ روانﭘﺰﺷﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺤﺮان ﻫﻤﻪﮔﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲدﻫﺪ. در اﻳﻦ اﺛـﺮ، ﺑﺎﻛﺜﻴﺮ ﺷﻬﺮزاد را ﺗﺎ ﺣﺪ ﻳﻚ اﺑﺮﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺎﻻ ﻣـﻲﺑـﺮد. ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ، وی در ﻧﻤـﺎﻳﺶﻧﺎﻣـﺔ ﺗﺮاژدی زﻳﻨﺐ زن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ؛ اﻣﺎ زﻳﻨﺐ در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﻪ، ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﺗﺮاژﻳﻚ دﭼﺎر ﻣﻲﺷﻮد، زﻳﺮا او در ﻛﻨـﺎر ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲﻫـﺎی ﺗﺤﺴﻴﻦﺑﺮاﻧﮕﻴﺰی ﻛﻪ دارد، ﺑﺎورﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺳﻨﺘﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳـﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ، ﺗﻼشﻫﺎی وی ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ و ﻣﻈﻠﻮﻣﺎﻧﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺎﻛﺜﻴﺮ در اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺎ روﻳﻜﺮد دﻳﻨﻲ ﺧﻮد، ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺟﻨﺒﺔ ﺿﻌﻒ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻗﻬﺮﻣﺎن را ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﻨﺪ ﺗـﺎ راه ﺧﺮوج از ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﺗﺮاژﻳﻚ را ﺑﻪ زﻧﺎن ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﺔ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ.
خلاصه ماشینی:
" در ﻣﻮرد ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﺔ راز ﺷﻬﺮزاد در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻋﺮﺑﻲ و ﻓﺎرﺳﻲ، ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، از ﺟﻤﻠﻪ: ـ ﻫﻨﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﺿﻤﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎی ﻓﺮدی ﻣﻦ، اﺛﺮ ﻋﻠﻲ اﺣﻤﺪ ﺑﺎﻛﺜﻴﺮ؛ ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ زﻧﺎن، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرة اول، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1931 ﻋﻠﻲ ﺳﻠﻴﻤﻲ و ﻣﺼﻴﺐ ﻗﺒﺎدی 301 ـ ﺳﻴﺮ روانﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺴﺎن در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻋﺮﺑﻲ اﺛﺮ ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ؛ او در اﻳﻦ دو اﺛﺮ ﺧﻮﻳﺶ، ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﺖﻫﺎ و ﺗﻔﺎوتﻫﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺣﻜﻴﻢ و ﺑﺎﻛﺜﻴﺮ و ﺗﺤﻠﻴﻞ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﺔ ﺑﺎﻛﺜﻴﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ.
او ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎر ﺳﻤﺠﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم »اﻟﺮﺷـﻴﺪی« دارد ﻛـﻪ ﺑﺎرﻫـﺎ از او ﺗﻘﺎﺿﺎی ازدواج ﻛﺮده و ﺣﺘﻲ رﺿﺎﻳﺖ ﭘﺪر او را ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ، اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل، ﺑـﺮﺧﻼف آداب ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺳﻨﺘﻲ آن روز، ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻳﻨﺐ را ﺑﻪ ازدواج ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﻛﻨﺪ و اﻳﻦﭼﻨـﻴﻦ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳﺘﻘﻼل ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ اﻳﻦ زن درﻣﻲﻣﺎﻧﺪ: اﻟﺮﺷﻴﺪی: اﻳﻦ ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ اﺳﺖ زﻳﻨﺐ؟ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﻳﻨﺠﺎ آﻣﺪهام! ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ زﻧﺎن، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرة اول، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1931 ﻋﻠﻲ ﺳﻠﻴﻤﻲ و ﻣﺼﻴﺐ ﻗﺒﺎدی 901 - ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻛﻞ اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺮفﻫﺎی ﻣﺤﺒﺖآﻣﻴﺰ ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ.
»ادﺑﻴﺎت داﺳﺘﺎﻧﻲ ﺷﺮاﻳﻄﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻧـﻮع ﺑﺸـﺮ ﺑـﻪ ﻣﺪد آن ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن داﺳﺘﺎن را اﻟﮕﻮ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ« )واﺻﻔﻲ و ذواﻟﻔﻘـﺎری،8831: 68(؛ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ زﻧﺎن، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرة اول، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1931 ﻋﻠﻲ ﺳﻠﻴﻤﻲ و ﻣﺼﻴﺐ ﻗﺒﺎدی 311 دﻳﮕﺮ، زﻳﻨﺐ در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﻪ ﻳﻚ اﻟﮕﻮ اﺳﺖ، اﻣـﺎ او ﺑـﺎ وﺟـﻮد ﻫﻤـﺔ وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎی ﻧﻴـﻚ اﺧﻼﻗﻲ، ﭼﻴﺰی ﻣﻬﻢ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮده: او ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﻮرد زن ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷـﺪ، در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت، ﺑﻪ ﺧﻮد ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻲزﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺧﻮﻳﺶ آﺳﻴﺐ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ."