چکیده:
ﺳﻨﺖ دﻳﺮﭘﺎی ﺳﺘﺎﻳﺶﮔﺮی از آﻏﺎز ادب ﻓﺎرﺳﻲ وﺟـﻮد داﺷـﺖ و ﻣﺪﻳﺤـﻪﺳـﺮاﻳﻲ از ﺟﻨﺒﺔ رﻓﺘﺎری، ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺮداﻧﻪ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﺪ و ﻣﺮدان ﺷﺎﻋﺮ ﻳﻜﻪﺗﺎز ﻣﻴﺪان ﻣﺪح ﺑﻮدﻧﺪ. در ادﺑﻴﺎت زﻧﺎن، ﺑﻪﻧﺪرت زﻧﻲ ﺷﺎﻋﺮ در اﻳﻦ ﺣﻮزه دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ زده اﺳﺖ. ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ زن ﺷﺎﻋﺮی ﻛﻪ ﺷﻌﺮی ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ در ﻛﺎرﻧﺎﻣﺔ ﺧﻮد دارد و ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﻴﻦﺑﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨـﺪ ﺳﺮوده، زن ﺑﻲﻧﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻌﺮش در ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺛﺒﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ. او دﺧﺘـﺮ ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﺳﺎﻻر ﻣﺪﻳﺤﻪﺳﺮاﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻏﺎز ﺳـﺪة ﻫﻔـﺘﻢ ﻗﻤـﺮی ﺗﺮﻛﻴـﺐﺑﻨـﺪ ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ در وﺻﻒ ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﻛﻴﻜﺎووس از ﺳﻼﺟﻘﺔ روم ﺳﺮود و ﺑـﻪ درﺑـﺎر ﭘﺎدﺷـﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺻﻠﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮد. زﻧﻲ ﻛﻪ در ادﺑﻴﺎت در ﺑﻲﻧﺎﻣﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﺳـﭙﺮده ﺷﺪ و در ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ﻧﺎم و ﺷﻌﺮش ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر ﻣﺎﻧﺪ. در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ روش ﻧﻘﺪ ﺗﺎرﻳﺦﻧﮕﺮ، ﻓﻀﺎی ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آن دوران ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎ روﻳﻜﺮدی ادﺑﻲ، ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻌﺮ ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ زﻧﺎﻧﻪ و ﺷﻴﻮة ﺳﺮاﻳﺶ ﺷﻌﺮ او ﻧﻘﺪ ﺷـﻮد و ﺿﻤﻦ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ زن ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺪﻳﺤﻪﺳﺮا، ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮی اﺛﺮ، ﻫﺪف ﺷـﺎﻋﺮ و ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﻌﺮ او ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻃﺐ از زاوﻳﺔ ﻧﮕﺎه ﻣﻤﺪوح ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد.
خلاصه ماشینی:
"ﺣﺘـﻲ، اﮔـﺮ او ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻨﺎﻣﻲ در دوران ﺧﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ، اﻣﺎ اﻳﻦ ﭘﺪر ﭼﻪ ﻛﺴـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ دﺧﺘـﺮ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪی ﭼﻮن او، در ﺳﺎﻳﺔ ﺷﻬﺮت ﭘﺪر در ﻣﺤﺎق ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ؟ ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ زﻧﺎن، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرة اول، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1931 روحاﻧﮕﻴﺰ ﻛﺮاﭼﻲ 541 ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲﺑﻦﻓﻀﻞاﷲ ﺳﺎﻻر ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ اﺑﻦ ﺳﺎﻻر، ﻣﻨﺠﻢ و رﻳﺎﺿﻲدان اﻳﺮاﻧـﻲ زﻧـﺪه در 315 ق، در اواﺧﺮ ﺳﺪة ﭘـﻨﺠﻢ و ﻧﻴﻤـﺔ اول ﺳـﺪة ﺷﺸـﻢ ﻗﻤـﺮی، در روزﮔـﺎر ﭘﺎدﺷـﺎﻫﺎن ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ در ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﻳﺮان و در ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻣﻮﺻﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد و آﺛﺎری در رﺷﺘﺔ ﻧﺠـﻮم و ﻫﻴﺌﺖ و ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ زﻳـﺞ ﺷـﺎﻫﻲ )ﺷـﺎﻣﻞ ﺟـﺪاول ﻧﺠـﻮﻣﻲ(، ﺗﺒﻴـﻴﻦ ﻣﺼﺎدرة اﻗﻠﻴﺪس ﻓﻲ اﻟﺨﻄﻮط اﻟﻤﺘﻮازﻳﻪ، ﺟﺎﻣﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻠﻢ اﻟﻬﻴﺌﺔ، رﺳﺎﻟﻪ در اﺳـﺘﺨﺮاج ﺳـﻤﺖ ﻗﺒﻠﻪ و ﻃﺮاﺋﻖاﻟﺤﻜﻤﺎﺳﺖ.
ﺑﺎ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮﺿﻮع ﺷﻌﺮ زﻧﺎن از آﻏﺎز ادب ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺎ ﺳﺪة ﻫﺸﺘﻢ ﻗﻤﺮی اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﺑـﻪ اﺳـﺘﻨﺎد ﺗـﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺛـﻖ اﺑـﻦ ﺑـﻲﺑـﻲ ﻳـﺎ اﻻواﻣـﺮ اﻟﻌﻼﺋﻴـﻪ ﻓـﻲ اﻻﻣـﻮر اﻟﻌﻼﺋﻴـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﺔ ـ ـ ــ ـ ـ ـ ـ ــ ـ ـــ ﺣﺴﻴﻦﺑﻦﻣﺤﻤﺪاﻟﺠﻌﻔﺮیاﻟﺮﻏﺪی ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ اﺑﻦ ﺑﻲﺑﻲ ﻣﻨﺠﻤـﻪ ﻛـﻪ در ﺣـﺪود 976 ق ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪه، دﺧﺘﺮ ﺳـﺎﻻر ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ زن ﺷـﺎﻋﺮی اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﺪﻳﺤـﻪای ﺑﻠﻨـﺪ در وﺻـﻒ ﻋﺰاﻟـﺪﻳﻦ ﻛﻴﻜﺎووس، از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ روم ﺳﺮوده اﺳﺖ.
اﻧﮕﻴﺰة ﺷﺨﺼﻲ: ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪ دﺧﺘﺮ ﺳﺎﻻر ﺷﻌﺮی ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑـﺎ ﺳـﺒﻜﻲ ﻏﻨـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻴﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﺸﻖ ﻳﻚ زن ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻲ ﻋﺎﻃﻔﻲ و ﺳﺎده اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﺸﺨﺼـﺔ ﺷـﻌﺮ ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ و ﻣﺪﻳﺤﻪ را در 8 ﺑﻴﺖ ﮔﺮدان آن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ و در 9 ﺑﻨﺪ دﻳﮕـﺮ، ﺑﻴـﺖﻫـﺎی ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪای اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻣﻄﺮح ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪای ﺑﺴﺘﻪ از ﺳـﻮی ﻳـﻚ زن ﻧـﺎﻣﻤﻜﻦ ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ زﻧﺎن، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرة اول، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1931 روحاﻧﮕﻴﺰ ﻛﺮاﭼﻲ 351 ﺑﻮده اﺳﺖ، اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪﻳﺤـﻪای ﺑـﻪ ﺣﻀـﻮر ﺷـﺎه ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷـﻮد و ﺣﺘـﻲ ﺑﺎزﺧﻮردی ﻣﺜﺒﺖ ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ."