چکیده:
آناتولی از مناطقی است که گروه های زیادی از ایرانیان در طول تاریخ به آن جا مهاجرت کردند و زبان و ادب فارسی را در این سرزمین گسترش دادند. در دوران تیموریان و اوایل دوران صفویه، به دلیل تحولات سیاسی ایران و جاذبه ای که سلاطین عثمانی برای جلب اهل علم و هنر به استانبول ایجاد کرده بودند، روند مهاجرت ایرانیان به آناتولی بیشتر شد. در نتیجه این امر، گروه زیادی از عالمان، شاعران و هنرمندان ایرانی راهی استانبول و سایر شهرهای آناتولی شدند. آنان آثار ادب فارسی را به آناتولی بردند و در این سرزمین به نسخه برداری و نگارش کتاب های فارسی پرداختند. تعدادی از آنان که وارد دربار سلاطین عثمانی شدند به رواج بیشتر زبان فارسی و آثار ادبی همت گماشتند. هرکدام از این مهاجران در زمینه کتابت، نسخه برداری، تذهیب و مصور کردن کتاب ها و یا تدریس و نگارش کتاب های علمی در زمینه ریاضیات، نجوم، شعر، ادب فارسی، فلسفه، حکمت، موسیقی و طب از سرآمدان عصر خود بودند. در این پژوهش، نقش این دسته از مهاجران در توسعه آثار ادبی فارسی در آناتولی بررسی می گردد.
Anatoly is the area which has been welcoming to the numerous groups of Iranian as emigrant during history; so that the Persian language and literature could be developed by these emigrant groups. During Timurid time and the beginning of Safavid، the political changes of Iran as well as the ground provided by the Othmanid sultans to attract scientists and artists toward Istanbul led to the increase of the trend of migration of Iranians to Anatoly. Consequently، a large group of Iranian scholars، poets and artists were to migrate to Istanbul and the other cities of Anatoly. They took the Persian literature works to Anatoly and made effort to duplicate and write down the Persian books in this area. Some of them having entered the court of Othmanid sultans did their best toward more development of Persian language and literature works. Each of these emigrants were considered as the outstanding figures of their time in terms of writing، duplication، illustration of the books، teaching and writing scientific books concerning mathematics، astrology، poem، Persian literature، philosophy، music and medication. This writing has investigated the role of this group of emigrants in the development of Persian literature works in Anatoly
خلاصه ماشینی:
"سلطان محمد فاتح در سال 857 ﻫ /1453م استانبول را فتح کرد و برای آن که این شهر را به مرکز فرهنگی جهان اسلام تبدیل کند به جذب شاعران و هنرمندان سایر سرزمینها، مانند ایران پرداخت.
419 از سایر آثار ارزشمند فارسی که در استانبول در زمان سلیمان قانونی نسخه برداری شده است میتوان به رسالهای در اندیشه سیاسی و یا شریعت نامه نویسی به نام آداب الخلافة و اسباب الحصافة نوشته ابراهیم بن محمد در سال 869هجری اشاره کرد که به فرخ یسار شیروانشاه اهدا گردیده است.
همچنین دیوان نسیمی به نام غیاث الدین مسعود دوم، پادشاه سلجوقی روم و بزم و رزم عزیز استرآبادی در تاریخ آناتولی که به قاضی برهان الدین احمد حاکم سیواس و قیصریه اهدا شده است از آثار فارسی هستند که به وسیله ایرانیان مهاجر در اواخر قرن هشتم هجری نوشته شدهاند.
436 مهاجرت گسترده علمای ایرانی به آناتولی در زمان سلطان محمد فاتح نشان میدهد که وی برای شکوفایی فرهنگی استانبول به عنوان پایتخت جدید امپراتوری عثمانی، سیاستی هوشمندانه داشته است.
439 از سایر آثاری علمی فارسی زبان از سوی علمای مهاجر ایرانی در آناتولی میتوان به حواشی و تعلیقاتی که بابا نعمت الله نخجوانی که بر تفسیر قاضی بیضاوی و فصوص الحکم محی الدین بردعی نوشت و شرحی که این عالم آذربایجانی بر گلشن راز شیخ محمود شبستری در استانبول نوشت و نسخهای از آن در کتابخانه حمیدیه استانبول نگهداری میشود، اشاره کرد.
Uzan carsili, lsmail hakki: asmanli sarayinada ehl-ihiret defteri, Ankara, turk tarin kurumu, 1989, p 64.
Uzun carsili, Ismail Hakki: osmanli Devletinin ilmiye Teskilati Ankara, turk tarih kurumu, 1965, p 20-21."