چکیده:
تاریخ اجتماعی ایران آن چنان که بایسته است بررسی نشده است. علت عمده این امر کمبود منابع تاریخی و غالبا بی توجهی مورخان به احوال رعایا بوده است، ولی از دوران قاجار منابع بسیار و متنوعی باقی مانده است که بسیاری از آن ها، همچون خاطره نویسی ها، به سبب ماهیتشان به احوال عامه توجه کرده اند.
هدف این پژوهش بررسی علل پس رفت اقتصادی شهر دامغان و تاثیر آن در اوضاع اجتماعی این شهر در اوایل و اواسط دوران قاجار (از آغاز تا حدود 1310 ق) از منظر مطالعات تاریخ اجتماعی و تاریخ محلی است. شهر کهن دامغان در مسیر راه های بازرگانی و زیارتی قرار داشت و اهالی آن از مهم ترین گروه های تامین کننده نیروهای نظامی قاجارها بودند. با وجود این عوامل و پیوستگی و نزدیکی دامغان به مسقط الراس قاجارها و همچنین رونق کشاورزی و اقتصادی انتظار می رفت که این شهر در این دوران توسعه بسیار یافته باشد، ولی بررسی ها از کاهش جمعیت و رکود اقتصادی آن در این دوران حکایت دارند. این پژوهش بر آن است به شناسایی علل و عوامل موثر در روند توسعه اقتصادی و اجتماعی دامغان در اوایل و اواسط دوران قاجار بپردازد.
So far there is not an appropriate inquiry about social history of Iran. The main cause of this is the shortage of historical sources and often historicians’s indifference to peasant’s lives. But from this age numerous varied sources remained that many of them paid attention to the peasant’s lives.
The goal of this inquiry is to analyze the causes of economical regress and its impact upon social situation of this town in that period from the point of view of social history studies and local history. Here we try to recognize the influencing causes of the process of economical and social development of Damghan in the beginnings and the middle of Qajar age.
خلاصه ماشینی:
" ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل، در ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت داﺧﻠﻲ اﻳﻦ اﻳﺎﻟﺖ ﺑﺎز داﻣﻐﺎن و ﺳﻤﻨﺎن ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﻳـﻚ ﺣﻜﻤـﺮان ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎرة دوم، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 ﻫﻮﺷﻨﮓ ﺧﺴﺮوﺑﻴﮕﻲ و زﻫﺮا ﻗﻨﺒﺮی ﻣﻠﻪ 72 ﻗﺮار داﺷﺖ (ﻗﺎﺳﻤﻲ، 9831: ﺻﻔﺤﺎت ﻣﺘﻌﺪد).
روﻧﺪ رﺷﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﻼت داﻣﻐﺎن در ﻓﺎﺻﻠﺔ زﻣﺎﻧﻲ ﺳﺎلﻫﺎی 6721 – 3031 ق ∗ ردﻳﻒ ﺳﺎل 3031 ق ﺳﺎل 3921 ق ﺳﺎل 6721 ق ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻼت * * * دﺑﺎﻏﺎن 1 * * * ﻣﺤﻠﺔ ﺷﺎه 2 * - * ﺧﻮرﻳﺎب 3 * - * ﻣﺤﻠﺔ ﻗﻠﻌﻪ 4 ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎرة دوم، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 82 اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدی داﻣﻐﺎن در دورة ﻗﺎﺟﺎر ...
ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎرة دوم، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 ﻫﻮﺷﻨﮓ ﺧﺴﺮوﺑﻴﮕﻲ و زﻫﺮا ﻗﻨﺒﺮی ﻣﻠﻪ 53 ﺗﺪاﺑﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﺣﺎﻛﻢ داﻣﻐﺎن در ﺳﺎل 8821 ق ﻛﺎﻫﺶ ﻗﻴﻤﺖ اﺟﻨﺎس را ﺑﻪﻫﻤﺮاه آورد (اﻳﺮان، 4731: 1/ 762)، ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻣﺪاوم، ﭘﺲ از ﻳـﻚ دوره ﺧﺸـﻚﺳـﺎﻟﻲ، ﺑـﻪ ﺳـﺎل 1921 ق (اﻳﺮان، 5731: 2/ 559) و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ و ﺟﺎریﺷﺪن ﺳﻴﻞ ﺑـﻪ ﺳـﺎلﻫـﺎی 2921 و 3921 ق ﺑـﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزی ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ (ﻫﻤﺎن: 8021) و ﺗﺪاوم آن در ﺳـﺎلﻫـﺎی 5921 و 6921 ق، ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺻﺪﻣﺎﺗﻲ وارد ﺳﺎﺧﺖ (ﻫﻤﺎن: 3812).
ﻫﻤﭽﻨ ـﻴﻦ ﻫﻨﮕ ـﺎم ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎرة دوم، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 ﻫﻮﺷﻨﮓ ﺧﺴﺮوﺑﻴﮕﻲ و زﻫﺮا ﻗﻨﺒﺮی ﻣﻠﻪ 73 ﺷﻮرشﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد در ﺧﺮاﺳﺎن، ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰی ﺑﺎ اﻋﺰام ﻧﻴﺮوﻫـﺎی داﻣﻐـﺎﻧﻲ و ﺳـﻤﻨﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ آنﻫﺎ ﻣـﻲﭘﺮداﺧـﺖ؛ ﺑـﺮای ﻣﺜـﺎل، ﺑﺮﺧـﻲ از ﺷـﻮرشﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻫـﺪاﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳـﺘﻲ ذواﻟﻔﻘﺎرﺧﺎن و ﻣﻄﻠﺐﺧﺎن ﺳﺮﻛﻮب ﺷﺪ (ﻫﻤﺎن: 652)."