چکیده:
پژوهش حاضر به طرح ملاحظاتی انتقادی درباره مباحث دو فصل نخست از جلد اول کتاب «درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت در جمهوری اسلامی ایران»، نوشته دکتر خسرو باقری می پردازد. مولف این کتاب در فصل نخست، به طرح سه رویکرد به فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی و تبیین ویژگی های آنها پرداخته و با برشمردن برخی نقاط ضعف دو رویکرد نخست، رویکرد سوم را به عنوان رویکرد مختار خود در کتاب برگزیده است. فصل دوم کتاب نیز به بحث از سه روش: (1) تحلیل و تفسیر مفهومی، (2) استنتاج به صورت قیاس عملی، و (3) تحلیل (شبه) استعلایی اختصاص دارد. ملاحظات انتقادی پیرامون مطالب فصل اول، در بخش نخست مقاله و در دو عنوان «ملاحظات عام و بنیادین» و «ملاحظات موردی و محتوایی» ذکر شده است. انتقادات وارد به فصل دوم نیز در بخش دوم مقاله و در ذیل سه عنوان «ملاحظات عام و بنیادین»، «ملاحظات موردی و محتوایی ناظر به هر یک از روش ها» و «ملاحظاتی درباره کاربرد روش ها در دیگر فصول کتاب» نظم یافته اند.
خلاصه ماشینی:
به عنوان نمونه، برخي از انديشمندان اين رويکرد، از يک سو معتقدند عقل به عنوان ابزار کشف معارف ديني، در عرض نقل و دليل نقلي قرار ميگيرد (جوادي آملي، 1388 الف، ص 22) و از سوي ديگر، از ضرورت ابتناي معرفت ديني بر فلسفة الهي و غيرمادي سخن ميگويند (همو، 1388 ب، ص 10 و 11)، حال آن که بنا بر گزارش مؤلف محترم، التومي الشيباني -که او نيز در اين رويکرد قرار داده شده- معتقد است مباني فلسفي برنامة درسي در تربيت اسلامي (که همان فلسفة تربيتي اسلام است) صرفاً برگرفته از متون ديني است، هرچند اين استقلال در منبع، مانع از آن نيست که مشابهتهايي ميان اين فلسفة برگرفته از نقل با برخي فلسفههاي تربيتي موجود همانند رئاليسم و طبيعتگرايي رمانتيک و ...
ك: همان، ص 29 و 32) استفاده از فلسفه در رويکرد مطلوب را استفادة روشي و ساختاري ذکر کرده است، اما در طرح تفصيلي بحث و همچنين در هنگام بيان بخشهاي مختلف فلسفه تعليم و تربيت اسلامي در سرتاسر کتاب، به اين نکته اشاره نکرده که استفاده ساختاري از فلسفه به چه معناست؟ البته مؤلف در ابتداي فصل سوم (همان، ص 73 و 74) ادعا نموده که ساختار کتاب، بر اساس مطالب مطرح در روش استنتاج عملي تنظيم شده است که اگر اين نکته بدان معنا باشد که ساختار فلسفة تعليم و تربيت اسلامي، بر اساس يکي از روشهايي که براي تحليل و تنظيم محتواي آن به کار برده ميشود، تنظيم شده است، مسئله پيچيدهتر ميشود.