چکیده:
با وجود پیشرفت های گوناگونی که در تامین نیازهای گوناگون بشر شکل گرفته است، همچنان موضوع تامین انرژی برای همه کشورهای جهان در بالاترین اولویت قرار دارد. برای قدرت های بزرگ جهانی، به ویژه آمریکا، که در پی فروپاشی اتحاد شوروی، تلاش گسترده ای را برای شکل بخشیدن به یک نظم هژمونیک سازمان داده، تامین امنیت انرژی جایگاه مهمتری را به خود اختصاص داده است. پدیدار شدن قدرت های اقتصادی رو به رشد و شکوفایی ضرورت این نگرش استراتژیک به حوزه های تامین انرژی در جهان را روشن تر ساخته است. در چنین شرایطی فدراسیون روسیه نیز، که پس از تجزیه اتحاد شوروی، به عنوان ابرقدرت انرژی با بهره گیری از منابع عظیم نفت و گاز خود، کوشیده نقش فعالی را در رقابت های منطقه ای و جهانی بازی کند. اینک نفت و گاز ایران، همانند دهه های گذشته، به عنوان عاملی موثر در تامین امنیت انرژی در منطقه و جهان مطرح است. حضور موثر آمریکا در خلیج فارس و به ویژه در عراق و نیز افغانستان، اهمیت ایران را در تامین امنیت انرژی در این منطقه استراتژیک جهان، اعتبار بیشتری بخشیده است. در این نوشتار، نویسنده به بررسی تاثیر دگرگونی های سیاسی- امنیتی پس از پایان نظام دو قطبی، بر نقش و تاثیر ایران در تامین امنیت انرژی می پردازد
خلاصه ماشینی:
نقش ايران در امنيت انرژي در منطقه و جهان 1 الهه کولايي تاريخ دريافت : ٨٩/٧/٨ تاريخ تصويب : ٨٩/٩/٣ چکيده با وجود پيشرفت هاي گوناگوني که در تأمين نيازهاي گوناگون بشر شکل گرفته است ، همچنان موضوع تأمين انرژي براي همه ي کشورهاي جهان در بالاترين اولويت قرار دارد.
حضور مؤثر آمريکا در خليج فارس و به ويژه در عراق و نيز افغانستان ، اهميت ايران را در تأمين امنيت انرژي در اين منطقه ي استراتژيک جهان ، اعتبار بيشتري بخشيده است .
بازيگران قدرتمند جهاني و شرکت هاي فرامليتي براي دستيابي به منابع انرژي و مسيرهاي انتقال آن ، به ويژه در سال هاي پس از فروپاشي اتحاد شوروي رقابت هاي وسيعي را در غرب آسيا (خاورميانه ، خليج فارس و آسياي مرکزي ) سازمان داده اند.
هرچند مصرف گاز طبيعي هم مورد توجه قرار گرفته ، ولي به دلايل فني و اقتصادي بايد بيشتر از خطوط لوله براي انتقال آن بهره گرفت ، که اين مسأله جاذبه هاي جهاني آنرا کاهش مي دهد.
حملات تروريستي و آسيب پذيري زيرساخت ها، نياز به کاهش تهديد گسترش تجاري سوخت هسته اي ، وابستگي آمريکا و اروپا به وارد کردن گاز طبيعي ، وابستگي فزاينده ي کشورهاي در حال توسعه به واردات انرژي به ويژه چين و هند، تغييرهاي آب و هوايي و تقابل شمال و جنوب از دغدغه هاي اين حوزه است .
ژاپن که از دهه ي ١٩٧٠ با چين در حوزه ي تأمين انرژي همکاري داشته ، در خليج فارس به ويژه در ايران ، رقابت هاي جدي با اين کشور را دنبال کرده است (٢٠٠٧:٢٥ ,Calder).