چکیده:
یکی از آثار فتوحات اعراب در آسیای مرکزی، مهاجرت برخی از اعراب جزیرة العرب به مناطق تازه فتح شده بود. با وجود اینکه اندیشه اسکان دائمی اعراب در شرق به نخستین دورة فتوحات بازمیگشت اما در دوره امویان، به این امر بیشتر توجه میشد. حضور مهاجران در منطقه شرق، حفاظت از سرزمینهای فتح شده را آسان تر میکرد. همچنین میتوانست زمینه های لازم برای افزایش جمعیت و تأمین نیروی جنگی برای فتوحات بعدی در مشرق را فراهم سازد. مهاجرت اعراب هرچند به ظاهر انگیزة نظامی داشت، اما بیتردید، ریشههای اقتصادی و سیاسی نیز در آنها مؤثر بود. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانهای درصدد بررسی عوامل مؤثر در اسکان قبایل عرب در آسیای مرکزی و پیآمدهای گوناگون آن تا اواسط قرن دوم هجری (فروپاشی امویان) است.
خلاصه ماشینی:
"برنامهای برای اسکان دائمی اعراب در شرق، پیش از حکومت معاویه وجود نداشت و به گفتة گردیزی، اعراب از زمان معاویه به فکر اسکان دائم در این منطقه افتادند و از همین زمان به بعد بود که نیاز به مهاجرت دسته جمعی قبایل عرب به مناطق مفتوحه، بیش از هر زمان دیگری احساس شد.
عوامل مؤثر در مهاجرت اعراب به آسیای میانه با وجود اینکه در بیشتر موارد، دلایل نظامی از عوامل مهم مهاجرت اعراب به آسیای مرکزی بود باید خاطر نشان کرد که مهاجرتهای فردی یا گروهی دیگری نیز به دلایل غیر نظامی به سوی این مناطق انجام گرفته است.
با وجود اینکه مهاجرت و اسکان اعراب در شهرهای کهن آسیای مرکزی سبب رشد سریع شهرها گردید باید گفت که انتشار اسلام در آسیای مرکزی بسیار کند بود و سلطه اسلام به خصوص در ماوراءالنهر، پیش از تصرف کامل آن سرزمین در حدود نیمه قرن سوم هجری صورت نگرفت.
مهاجرت اعراب در قرنهای اول و دوم هجری، ترکیب قومی و قبیلهای ساکنان آسیای مرکزی را تغییر داد و طبقات اجتماعی مردم را دستخوش تحولات بسیاری نمود تا جاییکه مراودات نظامی، بازرگانی و همجواری اعرب و ایرانیان کم کم تأثیر خود را در جنبههای فرهنگی بر جای گذاشت و به دنبال آمیختگی مردم شرق با اعراب و کند شدن روند فتوح در نواحی شرق، زمینههای ارتباط و پیوستگی اعراب با مردم شرق بیشتر فراهم گردید."