چکیده:
افغانستان پس از جنگ سرد در مقطعی از سوی ایالات متحده به فراموشی سپرده شد اماحوادث تروریستی 11سپتامبر باردیگر افغانستان را درکانون توجه استراتژیست های ایالات متحده قرار داده است. ایالات متحده تاکنون با دو توافقنامه استراتژیک که با افغانستان امضا نموده است نشان داده که کشور افغانستان جایگاه مهمی در ژئو استراتژی ایالات متحده در منطقه خاورمیانه بزرگ دارد. از سوی دیگر افغانستان کشوریست که در طول قرون گذشته همواره در عرصه های بزرگ ژئوپلیتیکی مدنظر قدرت های جهانی قرار داشته است و شکل گیری تحولات سیاسی افغانستان تا حدود زیادی متاثر از جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک این کشور در قلب آسیا بوده است. در زمانی برای دستیابی به شبه قاره و در موقعیتی خط مقدم رویارویی دو بلوک ایدئو لوژیکی شرق و غرب در جنگ سرد و در حال حاضر در کانون مبارزه با تروریسم و بنیادگرایی و ملاحظات ژئواستراتژیکی و ژئوپلیتیکی دیگر. در این مقاله قصد داریم با در نظر داشت ژئواستراتژی ایالات متحده در خاورمیانه به نقش و جایگاه افغانستان در این ژئواستراتژی و اهمیت این کشور در ارتباط با سیستم های جغرافیایی منطقه ای بپردازیم. به نظر می رسد جایگاه افغانستان در ژئو استراتژی ایالات متحده فراتر از عملیات نظامی آمریکا و هم پیمانانش در مبارزه با تروریزم و بنیادگرایی در مقطع کنونی خاورمیانه هرروز شفاف ترمی شود. تامین امنیت سیستم نوین بین الملل در سیستم های چندگانه منطقه ای و نیز تامین امنیت انرژی از جمله عوامل مهم در اهمیت افغانستان برای استراتژی های بلند مدت ایالات متحده ورای مبارزه با تروریزم و بنیادگرایی در منطقه می باشد.
خلاصه ماشینی:
یکی از مناطق مهم و حیاتی جهان از لحاظ اقتصادی ، امنیتی و سیاسی منطقه ارزشمند و حساس خاورمیانه است ، هرچند حوزه و گستره خاورمیانه هنوز دقیقا ١- در روابط بین الملل با توجه به عنصر سطح تحلیل عموما از اصطلاح سیستم نوین بین الملل استفاده می گردد اما در ژئوپلیتیک با تاکید بر مقیاس تحلیل عموما نظام نوین جهانی کاربرد بیشتر دارد.
جایگاه افغانستان در ژئواستراتژی نظام نوین مستلزم درک فرایندهایی است که در منطقه ژئوپلیتیک خاورمیانه به عنوان یکی از مهم ترین سیستم های تابعه ژئواستراتژی ایالات متحده رخ می دهد و نیز در ک فرایندهایی که در منطقه جنوب آسیا و بخصوص جایی که افغانستان ، پاکستان و شبه قاره هند در آن به هم متصل می شوند.
هرچند ایرادی که به این نوع تقسیم بندی وارد است را می توان در این نکته مطرح کرد که سیستم جنوب غربی آسیا نیزتابعی ازسیاست های خاورمیانه ای ایالات متحده به عنوان هژمون می باشد اما به نظر می رسد ویژگی های خاص این منطقه و تاثیرپذیری افغانستان در سطح نخست از تحولات این سیستم جغرافیایی را نیز نباید از نظر دور داشت و تاکید بر اهمیت این سیستم می تواند کمک شایانی در درک صحیح از دورنمای تحولات سیاسی افغانستان داشته باشد.
حضور ایالات متحده به عنوان کارگزار سیستم با توجه به قدرت هند و پاکستان اتمی در منطقه می توانست موجب اهمیت یافتن جایگاه افغانستان در جنوب آسیا باشد اما چنانچه ذکر شد روابط مبهم و سرد افغانستان با پاکستان و مناقشه هند و پاکستان کنترل این سیستم را با چالش جدی برای ایالات متحده مواجه ساخته است .