چکیده:
در این پژوهش، آرایش گردشی جو در تراز 500 هکتوپاسکال با استفاده از داده های روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل ساعتGMT12 پایگاه داده (NCEP/NCAR) و با تفکیک مکانی 5/2×5/2 درجه قوسی در یک دوره زمانی 55 ساله شامل 20089 روز از اول ژانویه سال 1951(یازدهم دی ماه 1329) تا 31 دسامبر سال 2005 (دهم دی ماه 1384) بررسی گردید. ابتدا برای تحلیل آرایش فضایی و نحوه تعامل این الگوها، میانگین ارتفاع ژئوپتانسیل ساعتGMT12 برای تمام روزهای تقویم خورشیدی محاسبه گردید. آنگاه، یک تحلیل خوشه ای پایگانی انباشتی به روش ادغام «وارد» بر روی این مقادیر انجام گرفت. بر پایه این تحلیل آشکار گردید که پنج آرایش گردشی در قالب دوره های سرد، گذار و گرم در نیمکره شمالی قابل تشخیص است. آرایش گردشی دوره سرد سال در مجموع، تضعیف حداکثری پرفشار جنب حاره و سیطره بادهای غربی همراه با امواج بلند رزبای را بر ایران آشکار می سازد. آرایش گردشی دوره گرم سال نیز اوج کنش پرفشار جنب حاره و حاکمیت این سامانه را بر ایران نشان می دهد.
خلاصه ماشینی:
در این ارتباط ، پرفشار جنب حاره در زمان استقرار و حاکمیت این الگو از طرف شرق تقریبا تا نیمه غربی سودان و از سمت غرب تا روی خلیج تهوانتپک ١ در جنوب مکزیک گسترش می یابد که نشان از کاهش گستره مداری این سامانه نسبت به زمان دوم رخداد الگوی ٢-١(گذار پایانی پاییزی ) دارد.
در عین حال ، انتقال منحنی هم ارتفاع ٥٨٠٠ ژئوپتانسیل متر به عنوان مرز بیرونی بادهای غربی از نیمه شمالی کشور در زمان دوم رخداد الگوی ١-٢(گذار آغازین پاییزی ) به غرب خلیج فارس و بخش های جنوبی ایران در زمان دوم رخداد الگوی ٢-١(گذار پایانی پاییزی ) نشان دهنده پیشروی و گسترش نصف النهاری قلمرو بادهای غربی به طرف عرض های پایین تر است .
بر این اساس ، پرفشار جنب حاره از طرف شرق تا شمال دریای عرب و از سوی غرب تا روی اقیانوس آرام شمالی در جنوب غرب مکزیک گسترده می شود که نشان از گسترش قلمرو مداری این سامانه نسبت به زمان اول رخداد الگوی ٢-١(گذار آغازین بهاری ) دارد.
در عین حال ، انتقال منحنی هم ارتفاع ٥٨٠٠ ژئوپتانسیل متر از روی نیمه جنوبی دریای خزر در زمان دوم رخداد الگوی ١-٢-٢(پس دوره گرم ) به نیمه شمالی ایران در زمان دوم رخداد الگوی ١-٢(گذار آغازین پاییزی ) نشان از تقویت و نفوذ نصف النهاری حلقه بادهای غربی به طرف عرض های پایین تر دارد.
(2000), an empirical classification of weather types in the Mediterranean Basin and their interrelation with rainfall, Journal of Theoritical and Applied Climatology, 66:161-171.