چکیده:
پس از گسترش شهرها و افزایش جمعیت شهری، نیاز به جابجایی و استفاده از وسایل نقلیه به طور فزاینده ای گسترش و تراکم ترافیک را در نواحی شهری پدید آورد که خود بسیاری از چالش ها همچون آلودگی های هوا و صدا را سبب گردید. از این پس مدیران شهری حمل و نقل همگانی را عنصر اصلی دستیابی به سامانه ی حمل و نقلی متعادل معرفی نمودند. گسترش پراکنده شهر یزد و توسعه ی شهرک های آن در جهت های غربی و جنوبی و شمالی و همچنین به سبب مرکزیت اداری و سیاسی استان و نیز مراکز آموزشی و درمانی، روزانه حجم بالایی از سفرهای درون شهری صورت می پذیرد. در این میان شبکه ی اتوبوسرانی شهر یزد سهم قابل توجهی در جابجایی روزانه مسافران دارد. بنابراین مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از روشی توصیفی- تحلیلی و با ماهیتی کاربردی به ارزیابی کارایی سامانه اتوبوسرانی در یزد به ویژه در سه مسیر 11، 55 و 62 اتوبوسرانی باحجم بالای سفر بپردازد. به منظور انجام ارزیابی سامانه از معیارهای دسترسی پذیری و راحتی و آسایش مطرح شده در گزارش TCRP100 کمک گرفته شده است. در معیار دسترسی پذیری، به بررسی ساعات فعالیت خطوط در طول شبانه روز، فراوانی سرویس و درصد ناحیه تحت پوشش سرویس و در معیار راحتی و آسایش به محاسبه تطبیقی زمان کل سفر با اتوبوس و خودرو شخصی پرداخته شده است. سنجه های فوق به خوبی می تواند عملکرد سامانه و کیفیت سرویس آن را بسنجد و تصویری جامع از کارایی حمل و نقل همگانی را در شهر یزد ارائه دهد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که بالابودن زمان سفر با اتوبوس در مقایسه با خودرو شخصی در حدود دو برابر است که علیرغم بالا بودن سطح سرویس ناحیه تحت پوشش منجر به ترغیب شهروندان برای استفاده از خودرو شخصی می شود.
خلاصه ماشینی:
در واقع اين پژوهش به دنبال آن است تا با مقايسه اين شاخص ها با سطح سرويس استاندارد به اين سوال پاسخ گويد که آيا حمل و نقل همگاني در سه مسير اتوبوسراني مورد بررسي کارايي لازم را به منظور کاهش تراکم ترافيک و اثرات ناشي از آن در اين شهر دارد؟ و در نهايت با توجه به ظرفيت هاي موجود براي شهر در ارائه انواع سامانه هاي همگاني حمل و نقل پيشنهاداتي براي خطوط تحليل شده و نيز براي کل شهر ارائه ميشود.
جدول(١) متوسط زمان سفر، طول مسير و تعداد مسافر جا به جا شده در ماه در مسيرهاي سه گانه مورد بررسي در شهر يزد (به تصویر صفحه رجوع شود) ارزيابي عملکرد حمل و نقل همگاني در شهر يزد در اين پژوهش کيفيت سرويس حمل و نقلي از جنبه هاي مختلف مورد ارزيابي قرار گرفته و به دودسته کلي تقسيم بندي ميشود: ١- دسترسيپذيري حمل و نقلي با استفاده از پارامترهاي ساعات کار خطوط، تواتر و فراواني اتوبوس و نيز ناحيه تحت پوشش قابل سنجش است و ٢- معيار آسايش و راحتي شهروندان حاصل از عملکرد خطوط اتوبوسراني شهر يزد که شامل پارامتر زمان سفر است .
جدول(٥) سطح سرويس سطح تحت پوشش (به تصویر صفحه رجوع شود) جدول(٦) سطح سرويس سطح تحت پوشش توسط مسيرهاي سه گانه در شهر يزد (به تصویر صفحه رجوع شود) (به تصویر صفحه رجوع شود)شکل (٤) تراکم جمعيتي، حوزهبندي ترافيکي و موقعيت خطوط مورد بررسي در شهر يزد (ماخذ: شهرداري يزد، ١٣٨٧) ارزيابي سنجه ي راحتي و آسايش ١ در خطوط مورد تحليل اتوبوسراني يزد يکي از مهمترين فاکتورها در تعيين احتمال تصميم کاربران براي استفاده از حمل و نقل همگاني به صورت هميشگي، زمان سفر با آن در مقايسه با خودرو شخصي است (٨٩١ : Yaliniz ٢٠١١ ,.