چکیده:
ﺗﻜﻴﻪ از ﺟﻤﻠﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی دﺳﺘﻮری زﺑﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﻫﺮ دو زﺑﺎن روﺳﻲ و ﻓﺎرﺳﻲ در ﺳﻄﺢ واژه د 1. ش3. ﭘﺎﻳﻴﺰ 9831 ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد. از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻜﻴﻪ در زﺑﺎن روﺳﻲ ﺑﺮای زﺑﺎنآﻣﻮزان ﻓﺎرﺳﻲزﺑﺎن در ﻫﻨﮕﺎم ادای واژﮔﺎن ﮔﺎه ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ، در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﻌﻲﺷﺪه ﺗﺎ ﺿﻤﻦ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در دو زﺑﺎن، ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ آن از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻞ ﺗﺪاﺧﻞ ﺗﻠﻔﻆ واژهﻫﺎی روﺳﻲ در ﺑﻴﻦ ﻓﺎرﺳﻲزﺑﺎﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد. اﻓﺮادی ﻛﻪ درﺣﺎل ﻓﺮاﮔﻴﺮی زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺳﻌﻲ در ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی زﺑﺎن ﻣﺎدری ﺧﻮد ﻛﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺪان دارﻧﺪ ﺑﻪ درون ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﻲ دارﻧﺪ، ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺪاﺧﻞﻫﺎ و ﺧﻄﺎﻫﺎﻳﻲ در آﻣﻮزش ﻣﻲﮔﺮدد. ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ ﻣﻮﺿﻮع از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺮی در ﺑﻴﻦ زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﺎن اﻳﺮاﻧﻲ و روﺳﻲ، ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺤﻮرﻳﺖ ﺗﺪاﺧﻞ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮای ﻓﺎرﺳﻲزﺑﺎﻧﺎن، اﺑﺘﺪا ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮی ﻣﻄﺮح ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺎرﺑﺮدی و ﺗﺪاﺧﻞﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ، از ﺟﻤﻠﻪ واژهﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮک ﺑﻴﻦ دو زﺑﺎن روﺳﻲ و ﻓﺎرﺳﻲ و ﺗﺪاﺧﻞ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ، واژهﻫﺎی ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻳﻜﺴﺎن در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﻣﻔﺮد و ﺟﻤﻊ زﺑﺎن روﺳﻲ، واژهﻫﺎی دووارﻳﺎﻧﺘﻲ زﺑﺎن روﺳﻲ، ﻣﺘﺤﺮکﺑﻮدن ﺗﻜﻴﻪ در زﺑﺎن روﺳﻲ، ﺗﻜﻴﻪ اﺳﺎﻣﻲ روﺳﻲ در ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻔﺮد و ﺟﻤﻊ و ﺗﻜﻴﻪ در واژهﻫﺎی ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻳﻜﺴﺎن اﺟﺰای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻼم روﺳﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
زﺑﺎنآﻣﻮزان ﻓﺎرﺳﻲزﺑﺎن، ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ زﺑﺎن ﻣﺎدری ﺧﻮد، ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮاﮔﻴﺮی زﺑﺎن روﺳﻲ، ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﻛﻠﻤﺎت را ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻫﺠﺎی ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر آﻧﺎن ﻟﻬﺠﺔ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻲدﻫﺪ و ﮔﺎه ﺗﺪاﺧﻞ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ.
ﺧﻮدزﻛﻮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻗﺎﻋﺪة اﺳﺎﺳﻲ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺗﻜﻴﻪ در واژهﻫﺎی ﺳﺎده، اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ و ﻣﺮﻛﺐ در اﻧﻮاع »اﺳﻢ، ﺻﻔﺖ و ﺻﻮرتﻫﺎی اﺳﻢ ﻓﻌﻞ« روی ﻫﺠﺎی ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد.
« ﻏﻼﻣﻌﻠﻲزاده ﺑﺎ ﺑﺮﺷﻤﺎری وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی ﺗﻜﻴﻪ آن را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ: در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻓﺸﺎر ﻳﺎ ﺗﻜﻴﻪ در اﺳﻢ و ﺻﻔﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺳﻴﻼب آﺧﺮ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد، ﺧﻮاه ﻛﻠﻤﺔ ﺑﻠﻨﺪ ﻳﺎ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن: ﭘﺪر]′ ،[pedarاﺻﻔﻬﺎن ]′ ،[Esfahanﺟﻮان ]'،[Ĵavân ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ]′ .
/′/âl-bomآﻟﺒﻮم 2( در زﺑﺎن روﺳﻲ ﺗﻜﻴﺔ ﺑﺮﺧﻲ واژهﻫﺎ ﺑﺮ ﺑﻦ1 ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد، اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ واژهﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮک، در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﻴﺴﺘﻢ آواﻳﻲ ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻜﻴﻪ ﺑﻪ ﻫﺠﺎی آﺧﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد، در اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد زﺑﺎنآﻣﻮزان اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻜﻴﺔ واژه در زﺑﺎن ﻣﺎدری، واژة روﺳﻲ را ادا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎری ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد، ﻣﺜﻼ: /se-kans′/; автóбусﺳﻜﺎﻧﺲ /vi-la′/; сéкансوﻳﻼ /vi-za′/; виллаوﻳﺰا ; визаوﺗﻮ /′вéто /ve-to .
در ﻣﻮرد ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻛﻪ وﺟﻪ ﺗﻤﺎﻳﺰﺷﺎن ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ، درک ﺗﻜﻴﻪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ آواﻳﻲ روﺳﻲ ﺑﺮای زﺑﺎنآﻣﻮز ﻓﺎرﺳﻲزﺑﺎن اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ: ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ )اﺳﻢ( домá ﺧﺎﻧﻪ )اﺳﻢ در ﺣﺎﻟﺖ اﺿﺎﻓﻲ( ﻳﺎ در ﺧﺎﻧﻪ )ﻗﻴﺪ( дóма در ﻣﺘﻮن ﻏﻴﺮآﻣﻮزﺷﻲ و ﻓﺎﻗﺪ ﻋﻼﺋﻢ ﺗﻜﻴﻪﮔﺬاری، آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ دﺳﺘﻮر زﺑﺎن روﺳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﻤﻚ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮای زﺑﺎنآﻣﻮز ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻮاره او را در ﺗﻠﻔﻆ واژه راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ دﻗﺖ و ﺗﻤﺮﻳﻦ اﺳﺖ.