چکیده:
در مقالة حاضر، توزیع بسامدی و درصدی انواع زمان را در سه دفتر چهارم، پنجم و ششم مثنوی با رویکرد «سبکشناسی رایانشی – پیکرهای» بررسی کردهایم که هدف از آن، کشف جنبه هایی از صدای دستوری، سبک روایی و میزان واقع گرایی در دفاتر ذکرشده است . مبانی نظری و کاربردی پژوهش ، تلفیقی از «نظریة نقش گرایی هلیدی» و دستور سنتی فارسی است و پیکرة زبانی آن شامل ١٥٨٩٠ فعل است که به روش نمونه گیری نظاممند از جامعة آماری دفاتر فوق، انتخاب و شانزده متغیر زمان در آن تحلیل شده است . یافته های آماری نشان می دهد که انواع زمان حال با ٦٤ درصد، بیشترین و آینده با سه درصد کمترین بسامد را دارند، زمان گذشته نیز ٣٥ درصد زمانها را به خود اختصاص داده است . نمود گذشته چهار درصد و نمود حال، صفر است ؛ امر، نهی و الزام نیز شامل هجده درصد می شود. درصد بالای زمان حال بیانگر این است که مولانا، فلسفة «روانشناسی انسانگرایانه » داشته و به زندگی در «اینجا و اکنون» می اندیشیده است . همچنین وی از داستانها و رویدادهای گذشته نیز برای تبیین احوال افراد استفاده کرده که زمینة گفت وگو و چندصدایی حال و گذشته را موجب شده است .
خلاصه ماشینی:
در تحقیق حاضر می کوشیم بسامد انواع زمان در دفتر چهارم، پنجم و ششم مثنوی و کشف چگونگی کاربرد زمان را به وسیلة مولانا در خط زمان بررسی کنیم ، بدین ترتیب می توان تا حدودی به صدای دستوری مانند تکصدایی و چندصدایی ، میزان واقع گرایی و فلسفة فکری وی از طریق چگونگی کاربرد زمان دست یافت .
او در سبکشناسی به مسائل تاریخی و اوضاع اجتماعی - فرهنگی ایران پرداخته و گونه های متمایز نثر را در دورههای مختلف بررسی کرده است ؛ همچنین به مسائل جامعه شناسی زبان و زبانشناسی تاریخی مانند تأثیر زبانهای دیگر بر فارسی و تحول و تطور نثر فارسی نیز توجه داشته است .
مصطفی گرجی در پایاننامة دکتری خود، با عنوان نقد، تحلیل و بررسی مقاله های فارسی دربارة مثنوی از آغاز تا سال ١٣٨٠، کلیة مقالاتی که پیرامون مثنوی تا این تاریخ نوشته شده را بررسی کرده است .
سبکشناسی نقشگرا، به دنبال کشف نظامهای معنایی ، اجتماعی و اعتقادی از طریق شواهد زبانشناختی است و در نقش بینافردی، چگونگی تعامل و ارتباط اجتماعی افراد مورد توجه قرار می گیرد و مقوله های زمان، وجهیت ، نمود و حالت فعل بررسی می شود.
مثنوی در سه دفتر یادشده، در خط زمان، حول محور زمان حال است و هیچ نگاهی به آینده وجود ندارد و مولانا در سبک روایی خود، از داستانهای گذشته نیز برای تبیین احوال حال، مدد می گیرد.
Vol 2, Second Edition, Tehran: Fatemi Press [In Persian].
Literary Researches Journal.