چکیده:
پیروزی معجزهآسای انقلاب اسلامی که مهمترین واقعة قرن بیستم در ایران است،
بدون رهبری پیامبرگونه امام خمینی، در شروع و استمرار انقلاب، امکانپذیر نبود.
مشروعیت رهبری ایشان از عوامل و عناصر چندی نشأت میگیرد که مرجعیت از مهمترین
آنهاست.
این مقاله بدون اینکه نقش سایر عوامل ــ از جمله شخصیت فردی، شجاعت انقلابی،
نفوذناپذیری و قاطعیت امام خمینی ــ را نفی کند، در پی بررسی نقش مرجعیت در رهبری
سیاسی ایشان است. این امر مستلزم بررسی مفهوم مرجعیت و جایگاه آن در کلام شیعه است
که ابتدا مختصری به آن پرداخته شده است. سپس با بررسی کارکردهای مرجعیت، نقش این
مقوله در قیام انقلابی امام خمینی و فراگیر شدن انقلاب و تبعیت مردم ایران از ایشان
مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"از سوی دیگر، از آنجا که خود مرجع نیز برای خود تکالیف و وظایفی را در راه حفاظت از مذهب در نظر میگیرد، لذا از لحاظ نظری مشکلی در مخالفت با نظام سیاسی موجود ــ که مخالف قواعد مذهبی عمل میکند ـــ نخواهد داشت و مشروعیت چنین رژیمی را به آسانی زیر سؤال خواهد برد؛ چرا که اصولا بر اساس مبانی اندیشههای مکتب تشیع از آنجا که در زمان غیبت، حکومت ذاتا غیر مشروع خواهد بود، مگر اینکه اجازهای از طرف معصوم نسبت به حکومت حاکم صادر شده باشد، مرجع خود را در جایگاهی میبیند که میتواند اجازة مشروعیت یافتن حکومت حاکمی را صادر کند.
به این ترتیب یکی از کارکردهای مرجعیت ایجاد قدرتی مشروع در کنار قدرت سیاسی است که هرگاه این قدرت سیاسی در جهتی مخالف با قوانین مذهبی که مرجع حافظ آن به شمار میرود، حرکت کند تضاد بین آن دو منجر به ظهور و بروز نقش سیاسی مرجع خواهد شد و مرجع با برخورداری از حمایتهای مردم، به علاوه پشتوانة نظری محکم که همواره مشروعیت قدرت حاکم را ــ که مجوزی از سوی امام معصوم ندارد ــ به رسمیت نمیشناسد، کلیه شرایط لازم برای رهبری سیاسی پیروان خود را به دست خواهد آورد و تمامی اقدامات او از مشروعیت لازم برخوردار خواهد شد.
از سوی دیگر، فراگیر شدن رهبری امام خمینی هم با توجه به مرجعیت ایشان ممکن شد، چرا که وقتی امام را در 13 خرداد 1342 دستگیر کردند، مردم به عنوان حمایت از مرجع تقلید خود و برای آزادی وی قیام کردند و به این ترتیب قیام 15 خرداد رخ داد که اولین جرقه شروع انقلاب اسلامی و نفی مشروعیت رژیم شاه بود."