چکیده:
انسان اگر صبور نباشد، نمیتواند در برابر حوادث و ناملایمات کوبندة زندگی دوام آورد و سلامت روانی خود را حفظ کند و چه بسا در معرض اختلالات روانی قرار میگیرد. «صبر» مقاومت در برابر ناملایمات و دشواریهای روزگار و موانع درونی است. میزان «صبر» افراد در طی زندگی و در اثر حوادث مختلف میتواند کم یا زیاد شود. از این رو، آموزش «صبر» اهمیت پیدا میکند. در قرآن کریم نیز برای آموزش صبر از روشهایی چون دستور صریح، بیان فواید «صبر»، سفارش یکدیگر به «صبر» و ارائة الگو استفاده شده است. از دیدگاه روانشناسی میتوان از روشهایی چون تقویت تفکیکی، تنشزدایی، خود آموزشدهی و سرمشقگیری و همانندسازی استفاده کرد. از جمله پیامدهای صبر دستیابی به حقیقت، افزایش قدرت مقابله با حوادث، ایجاد تعادل روانی، آسان شدن سختیها و مهرورزی میباشد. سخترویی از مفاهیم مشابه با «صبر» در روانشناسی است، اما در واقع، با آن متفاوت است. «صبر» از طریق توجه به تمام رویدادهای مثبت و منفی که در طی ناملایمات رخ میدهد، کاهش ادراک ناکارآمدی و غلبه بر موانع و به تبع آن، شکوفایی باعث کاهش اضطراب میشود. همچنین «صبر» از طریق افزایش تلاش برای رفع موانع، مواجهه با تقویتکنندههای مثبت را زیاد میکند و از طریق کاهش و تغییر ارزیابی منفی نسبت به جهان، کاهش درماندگی و افزایش مهرورزی باعث کاهش افسردگی میشود. «صبر» میتواند مهروزی بین انسانها را تقویت کند و آنان را از خودخواهی به سمت دگرخواهی سوق دهد. «صبر» از طریق افزایش مهرورزی و یادآوری نعمتهای پروردگار در زمان سختی منجر به افزایش شادکامی میشود
خلاصه ماشینی:
"اما هنگامی که انسان به خاطر اطاعت فرمان خدا و به خاطر اینکه هر حادثهای در زندگی رخ می دهد، دلیل و حکمت دارد، صبر و استقامت به خرج دهد، آنچنانکه عظمت حادثه را در هم شکند و از گشودن زبان به کفران و آنچه دلیل به جزع است خودداری کند، این همان صبری است که در آیة فوق بدان اشاره شده است و ابتغاء وجه الله محسوب میشود (ر.
از نظر روانشناسی نیز به نظر میرسد روشهای زیر برای پرورش صبر در افراد مؤثر است: 1ـ استفاده از روشهای تقویت تفکیکی رفتارهای رقیب: گاهی صبر در مواقعی مطرح میشود که انسانها در مقابل دو رفتار رقیب قرار میگیرند که یکی از آنها از لحاظ مذهبی نامناسب است (مثل خشم، شهوت و کینهتوزی) و یکی دیگر مناسب و پسندیده است (مثل عفت، حلم و گذشت) در این صورت با تقویت رفتارهای رقیب و مناسب و تضعیف رفتارهای نامناسب، فرد میتواند خود را به سوی رفتارهای مناسب سوق دهد و از رفتارهای نامناسب باز دارد که این خود صبر در برابر گناهان است.
فرد موحد وقتی ناملایمتها را میبیند، نخست خود را در پناه دژ محکم صبر قرار داده است و از اختلال یا متلاشی شدن قوا و مشاعر او جلوگیری میکند و آنگاه بر پروردگار خود که فوق همة سببهاست، توکل جسته، امید دارد که او را حفظ کند و همة اسباب را به سوی صلاح حال او متوجه سازد که در این صورت کار او، کار خدای تعالی شد و خدا هم که بر کار او مسلط است، اسباب را به سوی سعادت و پیروزی او جریان میدهد."