چکیده:
واژهبستهای ضمیری فارسی در جایگاههای متفاوتی ظاهر میشوند. در این مقاله به بررسی نقش آنها در کنار فعل
پرداختهایم و نشان داده می شود که آنها در کنار فعل دو نقش متفاوت دارند. واژهبستهای فارسی در برخی
ساختها، که به افعال مرکب پیبستی مشهورند، مانند خوابم میآی ، د ماتش برد و نظایر آن،که حضور اجباری دارند،
به نشانه مطابقه تبدیل شدهاند. آنها حاصل دستوریشدگی واژهبستها و تبدیل آنها به نشانه مطابقهاند و این فرایند با
اصل مانعسازی تبیین میشود. از طرفی، واژهبستها در نقش نشانه مفعول، در جملاتی مانند علی را دیدمش، می
زنمت و نظایر آن، واژهبستهایی منضم هستند و حاصل مضاعفسازی واژهبستاند و به نشانه مطابقه تبدیل نشده
اند. این واژهبستها فقط وقتی ظاهر میشوند که گروه اسمی مفعول و هممرجع با آنها نقش مبتدا دارد
خلاصه ماشینی:
"این واژهبستها در گروه اول نقش مطابقهفاعلی (tnemeerga tcejbus) را بر عهده دارند؛یعنی مطابقه شخص و شمار بین فاعل و فعل را نشان میدهند،امادر گروه دوم فقط ضمایری هستند که حاصل مضاعفسازی (gnilbuod) هستند؛یعنی در جملهای مانند علی رادیدمش،واژهبست به کار رفته همان مفعول مستقیم جمله است که دوباره آمده است و به عبارتی به صورتمضاعف به کار میرود.
این جملات با نبود فاعل بهصورت گروه اسمی آشکار دستوریاند و در عین حال،نشانههای شخص و شمار با حضور گروه اسمی آشکار ازبین نمیروند و میتوانند همراه آنها بیایند(برای این که امکان مقایسه بین زبانهای مورد بحث باشد و نقش دستوریوندها و واژهبستها مشخص باشد،مثالهای زیر از فارسی را نیز به صورت واجنویسی شده آوردهایم).
آیا آنها واژهبست هستند یا دستوری شده و بهنشانه مطابقه تبدیل شدهاند؟در این بخش،برخلاف آنچه در بخش قبل درباره واژهبستها در کنار افعال مرکب پیبستی گفته شد،استدلالهایی ارائه میشود که نشان میدهد این واژهبستها نشانه مطابقه مفعولی در فارسی نشدهاند وهنوز موقعیت خود به عنوان موضوعی از فعل را حفظ کردهاند.
اگر واژهبستها دستوری شوند و به نشانه مطابقه تبدیل شوند،در انتخاب میزبان محدودتر میشوند و این اتفاق در مورد واژهبستهای مورد بحث فارسی در جایگاه عنوان شدهنیفتاده است؛حتی در این بافت واژهبستها میتوانند به عنصر فعلی فعل مرکب(6.
sserP ytisrevinU E} {E fo noitazilacitammarG dna xatnyS eht ot hcaorppA lamroF a,tnemeergA fo esiR ehT(2005)."