چکیده:
قرآن کریم به رغم حجم محدود، گسترة عظیمی از معارف بشری را در خود جای داده است؛ از این میان، اندیشههای اجتماعی ـ تاریخی آن در رتبه بعد از معارف، بیشترین بخش را به خود اختصاص داده است. این امر از یکسو، اهمیت و برجستگی موضوعات و مباحث اجتماعی ـ تاریخی و ضرورت توجه بدان را آشکار میسازد و از سوی دیگر، نمایانگر میزان اهتمام و دغدغه قرآن کریم به این موضوع، مستلزم تفسیر اجتماعی از قرآن میباشد.در این نوشتار، نخست به روشهای تفسیر قرآن از قبیل روشهای عقلی، عرفانی، کلامی، روایی، قرآن به قرآن و... و مبانی عام مفسران در تفسیر اشاره شده است. نیز یادآوری شده که تفسیر اجتماعی قرآن دارای مبانی و شیوههای خاص خود است و در قالب یک روش اجتهادی جامع میتواند ارایه شود و به تولید علم در این حوزه بپردازد، در حالی که این شیوه از رویکرد ظاهرگرایی و تأویلگرایی افراطی به دور است. در تفسیر اجتماعی به عقلگرایی توجه میشود و از روایات اسرائیلی پرهیز میگردد و در عین حال، به نیازهای عصری توجه کامل میشود و با نگاهی اجتماعی به آیات قرآن نظر میشود.در ادامه، به اختصار به تفاوتهای روششناسانة قرآن کریم با روشهای علمی رایج بشری اشاره شده و بیان گردیده که قرآن خود را در قالبها و چارچوبهای خاصی محدود نکرده و از روشهای مختلف عقلی، تاریخی، قدسی، ... و گاه روشهای تلفیقی و ترکیبی بهره برده است. در متدلوژی قرآن باید توجه داشت که قرآن در همة روشهایی که به کار گرفته، یک «روح توحیدی» را حاکم میداند که اگر به آن روح توجه نشود، بحث از روشهای قرآنی، بحثی ناتمام است.
خلاصه ماشینی:
"روششناسی تفسیر اجتماعی قرآن PDF چاپ نامه الکترونیک سید حسین فخر زارع* (عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه) چکیده کلید واژهها: مقدمه ادعای جامعیت و جاودانگی قرآن از یک سو و دسترسی فوقالعاده بشر امروزی به حجم وسیع اطلاعات و دانستنیها و نیز تنوع بسیار زیاد دانشها به ویژه علوم انسانی از سویی دیگر، اقتضا دارد که هر دانش به سهم و رویکرد خود بتواند بهرة کافی را از معارف قرآنی بردارد؛ ضمن اینکه در جهان کنونی که هر لحظه با حجم گستردهای از شبهات و سئوالات در گسترة دین مواجهایم، تحلیل ابعاد مختلف دینپژوهی و کشف روشها و رویآوردها در مطالعات دین از مهمترین مباحثی است که نیاز به چنین گرایشی را اقتضا میکند.
در واقع، میتوان گفت قرآن از روشی تلفیقی و جامعی که به تمام ابعاد زندگی بشر بتواند انطباق یابد، استفاده نموده است؛ گاه تأکید بر جنبههای عقلانی نموده، گاه به سیر در آفاق و انفس توجه کرده و گاه به مطالعه تاریخ و عبرت از اقوام پیشین برای یافتن راهکاری مناسب برای زندگی فردی و اجتماعی صحیح تأکید ورزیده است؛ برای مثال، همانطور که در بیشتر مطالعات دینی، گریزی از ابزارها و روشهای تاریخی نیست بهطوری که گسترة خاصی از دینپژوهی را شکل داده و مکاتب و روشهای متنوع دینشناسی تاریخی را بهوجود آورده است، قرآن نیز روش استدلالات تاریخی را به کار برده است و با هدف شناخت گذشته و بهرهگیری از آن در پرتو آینده و تأمل در آینة زمان به منظور فهم عمیق حوادث و رسیدن به یک هستیشناسی دقیق، به تبیین مسائل پرداخته است."