چکیده:
در میان آثار متعددی که در شرح و نقد مقدمهء معروف ابن خلدون(732- 808 هـ-ق)به رشتهء تحریر درآمدهاند به ندرت میتوان اثری را پیدا کرد که با تأمل در آراء و اندیشههای ابن خلدون، دیدگاههای وی را در ارتباط با آسیبهای اجتماعی به تفصیل بیان کرده باشد.به منظور رفع این نقیصه مترصد مطالعهء متن ترجمهء دو جلدی این اثر ماندگار ابن خلدون و استخراج دیدگاههای او درباب آسیبهای اجتماعی و نیز تطبیق آنها با پارهای از نظریههای جامعهشناسی و شرایط عینی جوامع معاصر شدیم.ماحصل این کنکاش مقالهء حاضر است که در آن پس از طرح مسألهء آسیبشناسی اجتماعی به طرح دیدگاههای ابن خلدون دربارهء عوامل موجده آسیبها و انحرافاتی که زمینهء انحطاط و زوال حکومت را فراهم میآورند و مقایسه و تطبیق آنها با نظریهها و دیدگاههای علمی و جوامع معاصر میپردازیم:
خلاصه ماشینی:
"ماحصل این کنکاش مقالهء حاضر است که در آن پس از طرح مسألهء آسیبشناسی اجتماعی به طرح دیدگاههای ابن خلدون دربارهء عوامل موجده آسیبها و انحرافاتی که زمینهء انحطاط و زوال حکومت را فراهم میآورند و مقایسه و تطبیق آنها با نظریهها و دیدگاههای علمی و جوامع معاصر میپردازیم: واژگان کلیدی آسیبشناسی اجتماعی (social pathololgy) ، تجملپرستی (luxury) ،انحطاط (decline) ،دوران گذار (transition periods) ،حضارت (urbanization) ،عصبیت (solidarity) ،هفت اقلیم (seven climates) .
با این حال به نظر او ااز دیگر عواملی که نقش بسیار مؤثری در پیمودن مسیر انحراف و رسیدن به لبهء پرتگاه و انحطاط دارد عملکرد حاکمان است که ممکن است به یکی از چندین شکل زیر تجلی پیدا کند: الف)قوم و خویشپرستی:این عمل حاکم، باعث بیتوجهی او در کوتاهمدت و نیز درازمدت به بزرگان قوم و سران سپاه میشود»در دورهء اسراف و زیادهروی رئیس دولت در لذتطلبی و تجمل،او کارها را به آشنایات غیر صالح میسپارد و به سبب خرج کردن مستمرهای سپاهیان در راه شهوترانی خویش،وضع لشکر رو به -------------- (1)- Thomas Habs تباهی میرود و چون به کار ایشان توجه نمیکند،خویش را از ایشان پنهان میدارد و به پرسش احوال و سروسامان دادن کارهایشان نمیپردازند در نتیجه اساس عظمت خود را منهدم میکند.
از طرفی چنانکه هزینههای دولت به علت اسراف و زیادهروی و همینطور سرمایهگذاریهی بیحد و حصر در امور زاید،مراسم و تشریفات پر زرق و برق و ترویج روحیهء مصرفگرایی در دربار،با درآمدها و بودجهء ملی برابری نکند براساس نظریه ابن خلدون دولت ناچار به گزینش یکی از مسیرهای دوگانهء زیر است: یا اینکه دولت بر مالیتهای و خراج میافزاید که در آن صورت کسبه به خاطر جبران مالیات وضع شده بر قیمتها میافزاید که این کار تورم،گرانی و سایر عوارض خاص خود را داراست."