چکیده:
ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﻗﺮآﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮی دﯾﮕﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ، ﺑﻪ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﻧﻈﺎمﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻨﻮط اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان از ﻃﺮﯾﻖ اﻋﻤﺎل ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی آن، ﻧﺤﻮه ﺗﻌﺎﻣﻞ و رﻓﺘﺎر را درﻧﻈﺎمﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺸﺨﺺ و ﻧﻈﺎرت ﻧﻤﻮد. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس در ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮﮐﻮﺷﺶﺷﺪه ﺑﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ، ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﯽ اﺳﻼم، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺎمﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﻃﺮاﺣﯽ ﮔﺮدد. ﺑﺮای اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎی »ﺧﺪاﮔﺮاﯾﯽ«، »اﺻﻞﻗﺎﻋﺪهﻣﻨﺪی ﻋﺎﻟﻢ« و »ﭼﻨﺪ ﻋﻠﺘﯽ داﻧﺴﺘﻦ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ« اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮای ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎﺳﯽﻣﻨﺎﺑﻊ )ﻋﻘﻞ، وﺣﯽ، ﺷﻬﻮد و ﻃﺒﯿﻌﺖ( و اﺑﺰارﻫﺎی ﺷﻨﺎﺧﺖ )ﺣﺲ، ﻋﻘﻞ ﮔﺮوی ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ( ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮآنﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه و در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﻼم ﺑﺎ »ﻣﺨﺘﺎر و آزاد ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن«، »ﻣﺘﺄﻟﻪ ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن«، »ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن« و »اﺻﺎﻟﺖ دار ﺑﻮدن ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ.ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر، ﺑﺮای ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺎم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﻧﻈﺎم ﺑﺎورﻫﺎ و اﻫﺪافﻣﺸﺘﺮک اﻧﺴﺎﻧﯽ، ﻧﻈﺎم ارزﺷﯽ ﻣﺸﺘﺮک و ﻧﻈﺎم ﻫﻨﺠﺎری ﻣﺸﺘﺮک ﻣﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎسروش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺤﺘﻮای ﻣﺘﻮن، ذﯾﻞ ﻣﺒﺤﺚ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن، دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
" ﺳﻪ( ﻓﻄﺮی ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﮐﻪ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺻﻞ ﺧﻠﻘﺖ و آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن رﯾﺸﻪ دارد، )ﻣﻄﻬﺮی، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ آﺛﺎر، 3/ 554(، وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی اﻧﺴﺎن را در ﻗﺎﻟﺐ ارزشﻫﺎ و ﺿﺪ ارزشﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ذﯾﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ: 09 / ﻗﺮآن و ﻋﻠﻢ، ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ، ﺷﻤﺎره 21، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 2931 ش اﻟﻒ( وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ارزﺷﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ اﻧﺴﺎن ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺧﺪا در زﻣﯿﻦ )ﺑﻘﺮه/03؛ اﻧﻌﺎم/761( و دارای ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎﻻی ﻋﻠﻤﯽ )ﺑﻘﺮه/13ـ33( اﺳﺖ؛ او ﻓﻄﺮﺗﯽ ﺧﺪا آﺷﻨﺎ دارد )اﻋﺮاف/271؛ روم/34( و از ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻠﮑﻮﺗﯽ و اﻟﻬﯽ )ﺳﺠﺪه/ 7ـ9( در ﺳﺮﺷﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ.
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ در ﺳﺎﺧﺖ ﻋﯿﻨﯽ و ﺟﻠﻮة ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ، ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺎم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﻤﻮد ﻋﯿﻨﯽ ﺑﯿﺎﺑﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮار آن در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﻧﻈﻢ ﻣﺒﺎﻧﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺎم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ / 79 اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ، ﺿﺮوری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﺷﻮد ﮐﻪ اﺻﻮﻻ ﺟﺎﻣﻌﻪ، دﻗﯿﻘﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻧﻈﻢﯾﺎﺑﯽ و ﻗﺎﻋﺪهداری رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﮔﺮوﻫﯽ از اﻧﺴﺎنﻫﺎ »ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ و ارﮔﺎﻧﯿﮏ، ﻧﻈﻢ )ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ( در واﻗﻊ، ﻫﻤﺎن وﺿﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮار دارد و ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻗﻮاﻋﺪ ﻻزم ﺑﺮای اﺳﺘﻘﺮار ﻣﻄﻠﻮب اﻣﻮر در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎهﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ.
ﻣﺒﺎﻧﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺎم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ / 301 ب( ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻣﻌﻨﻮی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﻼم، ﻣﻄﻠﻮب آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻮن در ﭘﺮﺗﻮ اﯾﻦ ﺑﻌﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ راﺳﺘﯽ، درﺳﺘﯽ، وﻓﺎی ﺑﻪ ﻋﻬﺪ، ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﯽ، اﯾﺜﺎر، اﺣﺴﺎن و دﯾﮕﺮ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻧﻈﻢ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻬﺎدﯾﻨﻪ ﻣﯽﺷﻮد )ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ، اﻟﻤﯿﺰان ﻓﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻘﺮآن، 1/182(."