چکیده:
منابع طبیعی، ارزشمند ترین سرمایه هر ملتی است که با اتکا به این سرمایه، توسعه پایدار و عادلانه در هر جامعه ای برنامه ریزی و اجرا می شود. زمانی که منابع طبیعی، نزدیک مرزهای دو کشور یافت می شود و مشترک بودن آن به اثبات می رسد، حساسیت آن، دو چندان می شود. ایجاد نظام حقوقی برای منابع طبیعی مشترک و نحوه استخراج از این منابع، آن قدر ذهن دولت ها را مشغول می نماید که بهره برداری اولیه کشورهای شریک، که به طور یک جانبه و قبل از استقرار رژیم حقوقی انجام شده است، معمولا نادیده گرفته می شود. در این تحقیق، در ابتدا، از نظر حقوق بین الملل، تاثیرگذاری بهره برداری اولیه بر سهم کشورها، بررسی و مشخص خواهد شد که تاثیر دهی بهره برداری اولیه بر سهم کشورها، با اصول و اهداف منشور ملل متحد و رویه قضایی بین المللی هماهنگی دارد. سپس یک الگوی محاسباتی ارائه شد تا به وسیله آن، مقدار بهره برداری اولیه کشورها از منابع طبیعی مشترک، بر سهم نهایی آن ها تاثیر گذاشته و سهم آن ها از این بابت، اصلاح شود. در انتها با یک مثال عملی، میدان گازی پارس جنوبی به عنوان یک حالت کاری واقعی، برای الگوی محاسباتی، بررسی و نتایج آن تحلیل می شود
The natural resources are the most valuable wealth belonging to every nation which based on them the sustainable and equitable development in any society would be planned and implemented. So far as they are lying on the territorial borders of two countries and being shared between them, the issue becomes highly sensitive. Devising a legal regime for the shared natural resources and their way of exploitation are so a vital concern for the states that the pre-exploitation by other partner states would be usually denied since they have done it before the establishment of a legal regime. This article aims firstly to examine the impacts of the pre-exploitation on the shares of the countries under international law and then explore whether the pre-exploitation was consistent with the principles and purposes of the UN Charter as well as international jurisprudence. Then a computational model is offered so that it reveals the pre-exploitation by the states from the shared natural resources and based on this model their shares would then be properly distributed. In the end, as a practical example, the South Pars gas field was evaluated based on the computational model and its results were analyzed.
خلاصه ماشینی:
این معنی را به نوعی در پیشنویس حقوق سفرههای آب زیرزمینی فرامرزی( 5 ) که در سال 2008 توسط کمیسیون حقوق بینالملل به مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیشنهاد شده است و بهویژه در بند «ج» ماده 2 آن، میتوان مشاهده نمود: International Law Commission (ILC) Shared natural resources Transboundry aquifers www.
لذا چنانچه یک دولت بهطور یکجانبه، بهرهبرداری از منبع طبیعی مشترک را آغاز نماید به نوعی با اعمال حاکمیت خود، حاکمیت کشورهای شریک را نقض نموده است و این عمل، نوعی نقض تمامیت ارضی کشورهای شریک تلقی میشود و برای دولت خاطی، مسئولیت بینالمللی به دنبال دارد.
شاید دلیل این مورد این باشد که زمانیکه مرزهای دو کشور، تعیین نشده باشد و دو کشور، منابع طبیعی خود را آحادسازی مینمایند، حقوق کشورهای ضعیف توسط همسایههای قدرتمند و دارای فناوری نوین، بهسادگی پایمال میشود چرا که در این حالت، سهم دقیق کشورها را نمیتوان از منبع طبیعی مشترک محاسبه نمود و لذا آحادسازی منبع، مجوزی خواهد بود که شرکای قدرتمند، هرچه بیشتر از منبع طبیعی مشترک، بهرهبرداری نمایند.
( 1 ) این مسئله همواره وجود دارد که یکی از شرکا، با تکیه بر منابع مالی یا تواناییهای علمی و فناوری نوین خود یا روابط تجاری با قدرتهای بزرگ اقتصادی، زودتر و بیشتر از دیگر شرکا، از منبع طبیعی مشترک، بهرهبرداری نموده و اصولا همین عامل است که سبب میشود دیگر شرکا برای تعدیل رفتار کشور اولیه، خواستار استقرار رژیم حقوقی منبع طبیعی مشترک و تقسیم منافع بهطور منصفانه شوند.
این میدان گازی در آبهای حاکمیتی ایران واقع است و منبع طبیعی مشترک نیست و بهرهبرداری از آن، منوط به تعیین رژیم حقوقی دریای خزر نیست.