خلاصه ماشینی:
""2 نام ابن خلدون،بیشک در میان فیلسوفان بزرگ تاریخ و جامعه شناسان جهان جاودان خواهد ماند،زیرا که وی قبل از دیگران پا در امواج دریای این دانش سائید و گوشههای ناشناختهای را در عالم اجتماع یافت و بر اندیشمندان مغرب زمین چون ماکیا ولی3 ، (1)مقدمه ابن خلدون-برگردان محمد پروین گنابادی جلد نخست-ص 77 (2)همان مآخذ ص 78 (3) Niccolo Machiavel Ẓمرد سیاسی و تاریخشناس ایتالیائی،در فلورانس زاده شد و از 1469 تا 1527 زیست.
2 و در باب دوم زیر عنوان:"در عمران(اجتماع)بادیهنشینی و جماعات وحشی و آنانکه بصورت قبایل میزیند و کیفیات و احوالی که درین گونه اجتماعات روی میدهد و در آن فصول و مقدماتی است"،گفتگو میکند از"اینکه زندگانی مردم بادیهنشین و شهرنشین بطور یکسان بر وفق عوامل طبیعی است"(فصل یکم)3 و میگوید"گوناگونی عادات و رسوم و شئون زندگانی ملتها در نتیجه اختلافی است که در شیوه اقتصاد خود برمیگزینند،زیرا اجتماع ایشان تنها برای تعاون و همیاری در راه بدست آوردن وسایل روزی(معاش)است و البته در این هدف از نخستین ضروریات ساده آغاز میکنند و اینگونه اجتماعات ابتدائی و ساده نوعی تلاش و فعالیت پیش از مرحله شهرنشینی و رسیدن بمرحله (1)مقدمه ابن خلدون-ترجمه فارسی-جلد اول-ص 75 (2)مقدمه ابن خلدون-جلد نخست-مقدمه پنجم-ترجمه فارسی-برگ 165 (3)همان مآخذ-برگ 231 تمدن کامل است"1 آنگاه در فصلهای سوم و چهارم و پنجم و هفتم از ویژگیهای بیاباننشینی و مقایسه آن با شهرنشینی سخن به میان میآورد.
از آنچه گفته شد چنین برمیآید که اندیشههای ابن خلدون در آثار"هردر"بویژه در کتاب"یک فلسفه تاریخی دیگر برای راهنمایی نوع بشر"آنجا که نسبی بودن ارزشهای فرهنگی را مورد گفتگو قرار میدهد و تمدنهای پیشین را قابل سنجش با تمدن علمی سده خود میداند،پرتو افکنده است."