چکیده:
«پروانگی» منصبی برجسته در تشکیلات سلجوقیان روم (حک: 707 ـ 473 ق) بود که تنها در این دولت، جایگاه والایی یافت و برای مدتی توانست فراتر از اقتدار همه مناصب دستگاه حکومتی ظاهر شود. شرایط حاکم بر دیوان سالاری سلجوقیان روم سبب شده بود تا پیچیدگی ها و درآمیختگی های بسیاری از حیث وظایف و اختیارات پروانگی با سایر مناصب پدید آید؛ به همین سبب پژوهش معتنابه درباره وظایف و اختیارات پروانگی کمتر صورت پذیرفته است. این پژوهش، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع، مآخذ و پژوهش های تاریخی سامان داده شده و در گام نخست، پروانه و پروانگی را از نظر لغوی بررسی کرده، آنگاه با گزارشی مختصر درباره اصطلاح پروانه در دیوان سالاری سایر دولت های مسلمان، وارد بحث اصلی شده و درنهایت، پروانگان، وظایف، اختیارات و عملکرد آنان واکاوی کرده و به جایگاه پروانگی در میان سایر مناصب عهد سلجوقیان روم پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع، مآخذ و پژوهشهای تاریخی سامان داده شده و در گام نخست، پروانه و پروانگی را از نظر لغوی بررسی کرده، آنگاه با گزارشی مختصر درباره اصطلاح پروانه در دیوانسالاری سایر دولتهای مسلمان، وارد بحث اصلی شده و درنهایت، پروانگان، وظایف، اختیارات و عملکرد آنان واکاوی کرده و به جایگاه پروانگی در میان سایر مناصب عهد سلجوقیان روم پرداخته است.
ج) پروانگی در دوره سلجوقیان روم پروانه از مناصب عالیرتبه دیوانی سلجوقیان روم و از اعضای دیوان اعلی ـ که مرکز تصمیمگیری درباره امور مهم دولت سلجوقی بود ـ بهشمار میآمد؛ با این حال اطلاعات محدودی درباره این منصب در دست است.
6 د) صاحبمنصبان پروانه (پروانگان) 7 در دوره سلجوقیان روم، افرادی به منصب پروانگی دست یافتند که مهمترین آنان عبارت بودند از: جلالالدین قیصر / جلال قیصر پروانه، ظهیرالدین ایلی پروانه، شرفالدین محمد، تاجالدین ارزنجانی، ولیالدین پروانه، فخرالدین ابوبکر عطار، سیفالدین حمید، نظامالدین خورشید، رکنالدین پروانه و معینالدین سلیمان پروانه.
5 با مطالعه تاریخ این دوره و دقت در عملکرد پروانگان نیز میتوان به برخی از اختیارات و وظایف آنان پی برد، اما نباید ارتباط میزان اختیارات با دارنده منصب نادیده انگاشته شود؛ زیرا برخی از این همان، ص 459، 462 و 473؛ آق سرایی، تاریخ سلاجقه یا مسامره الاخبار و مسایره الاخیار، ص 218 ـ 217؛Kesik, amp;quot;Pervaneoğullarıamp;quot;, DİA, p.
ربانی، فرهنگ ایرانی در قلمرو سلجوقیان روم، ص 49؛Uzunçarşılı, Osmanlı devleti teşkilatına medhal, p 96; Kesik, amp;quot;Pervaneoğullarıamp;quot;, DİA, Ibid.