چکیده:
مقاله حاضر تحت عنوان(ساختار نهاد وقف در عصر صفوی)، براساس روش کتابخانهای و
اسنادی تدوین شده است و از آنجا که شناخت دقیق نهاد وقف میتواند به شناخت دقیقتر
کارکردهای آن منجر شود، چنین پژوهشی لازم بهنظر میآید.دراین پژوهش پیشینه این نهاد، اجزای تشکیلدهنده و نحوه اداره آن در دوره صفوی
مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و نشان دادهشده است که این نهاد از دورههای قبل
وجود داشته، در این دوره با تغییر برخی کارکردها؛که ناشی از رسمیتیافتن آئین تشیع
در ایران بود، به کار خود ادامه است و در اثر سیاستهای مذهبی خاندان صفوی بر دایره
فعالیتهای آن و در نتیجه بر اهمیت و قدرت آن افزودهشده است.
خلاصه ماشینی:
"2 این نکته نیز قابل ذکر است که تنها وظیفه مقام صدر رسیدگی به امور اوقاف نبود بلکه ترویج و تبلیغ دین را نیز باید از وظایف او شمرد، و حتی شاید بتوان گفت که صاحب چنین مقامی با در دستداشتن منابع مالی بیش از هرکس دیگر توان ترویج دین و همچنین مبارزه با منکرات را داشته است.
آن حضرات تهیه نمایند و نقش آن را نیز براساس آنچه در کتب مناقب و مفاخر اهل بیت ضبط شده بود، حک نمودند و این مهرها را به میرزا رضی، صدر دوران خویش سپرد تا کلیه امور مربوط به هریک از آن حضرات دقیقا با مهر مخصوص آنان انجام گیرد 1 و گویا این منصب غیر از منصب پیشین صدارت بوده است، زیرا که اسکندر بیک در ادامه میگوید: «آن توقیعات مبارکه را با بندهای مرصع به یواقیت و لالی ثمین به جناب صدرات پناهی میرزا رضی سپردند که داد و ستد هر سر کار به آن مهر مبارک میشده باشد و نیابت نفس نفیس اشرف در رتق و فتق اوقاف مذکوره به او رجوع کردند و تفویض این رتبه عالی علاوه منصب صدارت او گشته باعث زیادی عزت و اعتبار و افزونی افتخار آن دودمان گردید...
پیش از این قول میرزا سمیعا در کتاب تذکره الملوک، اشاره کردیم که پس از صدر مستوفی بالاترین مقام را داراست و کلیه کارکنان دفتر موقوفات از جمله وزراء موظف هستند دخل و خرج خود را متأسفانه در منابع بیش از این در مورد کارکنان این دفترخانه صحبتی نشده است و ما دقیقا نمیتوانیم سلسله مراتب اداری آن را مشخص سازیم."