چکیده:
قیام عبد الله بن معاویه ازجمله جنبشهای سیاسی-اجتماعی پایان عصر اموی است که
همزمان با تکاپوی آشکار عباسیان در سالهای(27-126) علیه سلطه سیاسی نظام خلافت
اموی آغاز شد.این جنبش از ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حائز اهمیت است چرا
که جدیترین رقیب سیاسی و ایدئولوژیک عباسیان محسوب میشد.و بر محور شعار سیاسی
«الرضا من آل محمد(ص)»و برمبنای ادعای سیاسی انتقال امامت از ابو هاشم و جریان
کیسانیه-هواداران امامت شاخه حنفیان اولاد علی(ع)-استوار بود و نحله سیاسی-اعتقادی
جناحیه یا طیاریه که به امامت عبد الله بن معاویه بن عبد الله بن جعفر بن ابی
طالب معتقد بودند از آن نشأت گرفت.مقاله حاضر
در دو بخش تاریخی و ایدئولوژیک روند ظهور و افول جنبش مذکور را با
دیدگاهی تحلیلی و انتقادی مورد بررسی قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
"ناکامی ناشی از این قیام و مرگ وی به دست ابو مسلم باعث شده عدهای که منتظر دستیابی و رسیدن به آرمانهای برابریجویانه بودهاند، پس از ناکامی تحت تأثیر افکار ملحدانه اشخاصی چون عبد الله بن حرب الکندی، مغیره بن سعید بجلی یا عجلی و حمزه بن عماره بربری و برای دستیابی به حد اقل تنعمات دنیوی خود را از قیود حلال و حرام به بهانه شناخت امام خلاص کرده باشند و بدین صورت پیروان جناحیه پس از مرگ عبد الله بن معاویه به چند دسته تقسیم شدند.
عبد الله بن معاویه قیام خود را در ابتدا با شعار مبهم الرضا من آل محمد شروع کرد، یعنی همان شعاری که عباسیان نیز از آن بهرهمند شدهاند، هرچند عمدتا منابع تاریخی میگویند که وی از همان ابتدا به خودش دعوت کرده است اما گرایش جریان کیسانیه و هواداران آنها در کوفه و مداین و همچنین همراهی زیدیان که امامت را صرفا در فرزندان حسن و حسین به شرط قیام به سیف منحصر میدانستند و پیوستن گروههای موالی عراق نشاندهنده این واقعیت است که وی در ابتدا صراحتا به سوی خودش دعوت نکرده و اگر صورت گرفته و با وی بیعت شده است در ذیل دعوت کلی به آل محمد بوده است چون در این صورت نمیتوانست این نیروهای مختلف را زیر پرچم خود گرد آورد.
ولی زمانی که در کوفه شکست خورد و به مداین رفت و بر جبال دست یافت به سوی خودش دعوت کرده است و در این زمان بوده که پیروان وی به موالی و غلاه و کیسانیه منحصر شده و با آنان پیوند بیشتری پیدا کرده زیرا وی نیز مانند عباسیان مدعی جانشینی ابو هاشم برای خود بوده است و در فارس و اصطخر دیگر به نام خودش دعوت کرده است."