چکیده:
موضوع این نوشتار، باز خوانی «غیبت نگاری امامیه، از نوبختی تا شیخ طوسی» است؛ عصری که غیبت نگاری امامیه، دوران مقدماتی خویش را پشت سر گذراند و در زمان شیخ طوسی به بالندگی رسید و از آنجا که دیدگاه امامیه در این زمینه پس از شیخ طوسی از روش ابداعی وی و پیشینیانش متاثر بوده است؛ بررسی آثار بعدی ضروری دیده نشد.در این مسیر، سعی شده است غیبت نگاری دوره مورد نظر، به دو دوره غیبت صغرا و پس از آن تقسیم شود و هر اثری در دوره زمانی خویش مورد ارزیابی قرار گیرد؛ چراکه بسیاری از این نگاشتها از فضا و جریانهای حاکم بر عصر خویش متاثر بوده است. بی شک پدیده هایی همچون نوغالیان، سازمان وکالت، حاکمیت سیاسی عباسیان، شبهات زیدیه در زمینه غیبت علیه امامیه، از جمله این جریانها شمرده می شدند.به نظر می رسد آثار امامیه در زمینه غیبت نگاری در این دوره، سیر تکاملی داشته که این امر می توانسته معلول شرایط آن دوره باشد؛ به طوری که در ابتدا داده های نقلی، در تک نگاره های محدود شکل گرفت؛ اما بعدها و در پی شرایط جدید این آثار با حجم بیشتر و آمیخته شدن با داده های عقلی تکامل یافت.
The subject of this article is reviewing “the Occultation-writing from Nobakhti to SheykhTusi”; an era when writing Imamates Occultation passed its initial period and developed at the time of SheykhTusi and since then the Imamate view after SheykhTusi in this regard has been affected by his invented method and his predecessors; there was no need to investigate further writings. In this way، we have tried to divide the Occultation-writings to two periods: the lesser Occultation writings، the great Occultation ones، and the writingsare assessed in relation to their own period، because they are mostly affected by the atmosphere and dominant flows of their times. Undoubtedly، phenomena such as new extremists، advocacy organizations، political ruling of the Abbasids، Zeidite doubts about the Imamates Occultation are among these trends. It seems Imamates writings in the field of Occultation-writing in this era have evolved and it could be the result of the conditions of that era in a way that at the beginning، transmitted data was formed، but later، in the wake of the new conditions، these writings with greater size have evolved by blending with rational data.
خلاصه ماشینی:
بررسي سير تحول غيبت پژوهي اماميه، از نوبختي تا شيخ طوسي مجيداحمدي کچايي ( 1 نعمتالله صفري فروشاني (( 2 چكيده موضوع این نوشتار، باز خوانی «غیبت نگاری امامیه، از نوبختی تا شیخ طوسی» است؛ عصری که غیبت نگاری امامیه، دوران مقدماتی خویش را پشت سر گذراند و در زمان شیخ طوسی به بالندگی رسید و از آنجا كه ديدگاه امامیه در این زمینه پس از شیخ طوسی از روش ابداعی وی و پیشینیانش متأثر بوده است؛ بررسی آثار بعدی ضروري دیده نشد.
این نگاشتهها را بر اساس تاريخ نگارش آنها می توان به سه گروه تقسيم كرد: الف): آثار پیش از غیبت صغرا برخی از اين آثار با نقل احاديثى از پيامبر و امامان شیعی، به غيبت امام دوازدهم توجه داشتهاند.
شاید به همین دلیل است که عالمان امامی در صدد بودند با استفاده از راهکار تقیه به امور شیعیان بپردازند و این مهم، در زندگی وکیلان اصلی امام زمان به طور عیان مشخص بود؛ از جمله آنکه شغل سفرا، خود پوششی برای پیشبرد اهداف سازمان وکالت بود؛ چنانکه نقل شده که وکیل اول و دوم، هر دو پیشه روغن فروشی داشتند (طوسي،1387: 615) و نامهها را در ظروف و خیکهای روغن، جاسازی کرده و به امام می رساندند (همان: 615).
بنابراین، روش وی در غیبت نگاری، نقل روايات تاريخي به صورت روشمند بوده و سعی داشته به طور اجمال به تاریخ امامان شیعه، از جمله امام دوازدهم بپردازد كه چنين روشي بيسابقه بوده، و در اين مسير ديدگاه اماميه را با آميختن رواياتي با رويكرد نقلي تقويت كرده است.