چکیده:
برداشت نادرست از آموزه ظهور یا بازگشت منجی موعود، نظر به جایگاه و اهمیت ایـن آموزه در ادیان ابراهیمی، از جنبه های مختلف در طول تاریخ ، نقش مهمـی در پیـدایش فرقه های متعددی در این ادیان داشته است . در اسلام ، فرقه شیخیه و در مسیحیت فرقه مورمون ها از این دسته اند. در اسلام ، پیروان شیخ احمد احسایی با ادعای کشف و شهود و طرح نظریه رکن رابع به عنوان نایب خاص امام عصـر (عـج )، موجـب جـدایی فرقـه شیخیه از بدنه اصلی تشیع شدند. در مسیحیت نیز جوزف اسمیت با ادعایی مشابه ، یعنی ادعای تجربه مکاشفه و نیز دریافت ماموریتی اصلاح گرایانه ، به منظور مقدمه چینی برای بازگشت عیسی مسیح ، مورمونیسم را پایه گذاری کرد. نکته قابل توجه در خصوص ایـن دو فرقه ، شباهت نحوه پیدایش این دو فرقه است که در این مقاله بررسی خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
به طور حتم ، عوامل متعددی در جدایی شیخیه از تشیع و موجودیت آنها بـه عنـوان فرقه ای مستقل در کنار تشیع خالص دوازده امامی دخیـل بـوده ، امـا در حقیقـت عقایـد خاص شیخ احمد احسایی و پس از وی سید کاظم رشتی باعث شـد مکتـب شـیخیه از دل تشیع سر برآورده ، چهره ای متفاوت با اصل اصیل خود، یعنی تشیع ناب ، بیابـد.
سـید کـاظم رشتی، که گوی سبقت را در توصیف استاد خود از دیگـران ربـوده اسـت ، دربـاره وی مینویسد: (شیخ )، وحید عصر و یگانه دهر بود، اخـذ کـرده بـود علـوم را از معـدنش ، و برداشته است از سرچشمه اش که از ائمـه طـاهرین (ع ) اسـت و ایـن علـوم در خواب های صادق و نوم های صالح از ائمه به شیخ میرسـید؛ پـس اولا جنـاب امام حسن (ع ) را در خـواب دیـد و از طریـق حضـرت مؤیـد و توجـه شـده ، فیوضات کامله شامل حالشان گشت (سید کاظم رشتی، دلیل المتحیرین ، به نقـل از: نجفی، ١٣٥٧: ١٤٠).
همـان طـور کـه توضـیح داده شـد، برخلاف عقیده شیعه که معتقد است با آغاز غیبت کبـرای حضـرت حجـت (ع )، بـاب نیابت خاصه آن حضرت نیز بسته شد و از آن زمان تاکنون فقهای جامع الشـرایط نـواب عام امام موعود محسـوب مـیشـوند، شـیخیه معتقـد اسـت علـیرغـم وجـود فقهـای جامع الشرایط ، به وجود نایبی خاص برای امام منتظر احتیاج است .
اسمیت مـدعی است که از طریق مکاشفه فرشته ای او را بـه الـواحی طلایـی رهنمـون شـد کـه وی بـا ترجمه این دو لوح ، کتاب مورمون را نگاشت .