چکیده:
این مقاله مروری است بر موضوع تغییر دین و تغییر شخصـیت ؛ ابتـدا، در چشـم انـدازی کلی، نمونه هایی از «حکایت نودینان » در تجربه تـاریخی را روایـت مـیکنـیم . سـپس مفاهیم تغییر دین و تغییر شخصیت تعریف میشود. در ادامه ، چشم انداز روان شناختی در خصوص تاثیرگذاری تغییر دین بـر شخصـیت فـرد، چگـونگی ایـن تغییـر و سـطوح و جنبه هایی از شخصیت فرد که مشمول آن میشود، بررسی خواهد شـد. تحلیـل پدیـده تغییر دین ، فراتر از جنبه های روان شناختی، میتواند به صورت «میان رشته ای و جـامع » سایر ابعاد فرهنگی، اجتماعی، فکری و تاریخی را مورد توجه قرار دهـد. ایـن مـدل بـه شکل نمـودار فرآینـدی و تعـاملی در هفـت مولفـه «زمینـه »، «بحـران »، «پرسـش »، «تعامل »، «مواجهه »، «تعهد» و «پیامد» طرح میشود. ایـن مقالـه بـا روش تحلیلـی- اسنادی و با رجوع به نظریه های تغییـر دیـن سـامان یافتـه اسـت . از مجمـوع حکایـت نوکیشان و مطالعات نظری در این باره به دست میآید کـه : ١. تغییـر دیـن در سـطوح خاصی از شخصیت اتفاق میافتد؛ ٢. تغییر دین بیـانگر درک جدیـدی در خوداتکـایی و خودیابی فرد است ؛ ٣. پژوهش گران شخصیت و دین پژوهان میتوانند فرضیه های خـود را در خصوص امور غایی نسبت به تغییر و تحول شبکه های باور از نو ارزیابی کنند.
خلاصه ماشینی:
١. چشم انداز کلی درباره تغییر دین فارغ از تفسیرهای مثبت یا منفی درباره پیامدهای تغییر دین و اینکه پیروان ادیان بـه چنین موضوعی حساس بوده اند و گاه حتی این مسئله برایشان ناخوشایند اسـت ، کـاملا قابل درک است که چشم انداز کلی و چارچوب رفتاری نودینی، توصیه هـای نودینـان و برخی عبارات در متون دینی به این ادعای کلی اشاره دارد که تغییر دین ، نوعی «تجربـه انتقالی»، «وضعیت گذار»١ و «تغییر پارادایمی »٢ است که به طرز عمیقـی زنـدگی فـرد را دچار تغییر و تحول میکند.
در کنــار فهــم تعــاریف دینــی، تشــخیص انــواع نــودینی و دســته بنــدی آن بــه منظور تحلیـل هـای روان شـناختی (یعنـی اینکـه چـه چیـزی تغییـر مـیکنـد و در چـه سطحی از شخصیت روی میدهد)، هدف دیگر نوشته است ؛ این مسـئله بـه مـا کمـک میکند تا رویکرد روان شناختی را دربـاره تحقیـق شخصـیت مـورد توجـه قـرار دهـیم (١٩٩٦ ,Paloutzian).
اما همچنان این پرسش اساسی است که فرد دچار چه تغییری میشود و چه چیـز جدیدی را به دست میآورد و اگر در این تغییر و دگرگونی بنیان شخصـیت نیـز تغییـر میکند، منظور از شخصیت چیست ؟ بدون شک ارتباط و مشارکت در گروه هـای دینـی یـا پـذیرش سیسـتم جدیـدی از باورها میتواند به تغییرات بنیادی منتهی شود.
این ایده هم مورد توجه کسانی است کـه به جنبه های مثبت و مشارکت دین توجـه دارنـد (١٩٨٤ ,Richardson Kilbourne ) و هـم کسانی کـه از منظـر روان شـناختی بـه جنبـه هـای خطـر و آسـیب زایـی آن نظـر دارنـد (١٩٥٣ ,Salzman).