چکیده:
مدیریت و برنـامه ریزی محیطی و بهـره گیری از ظرفیت های اقلیمی هر مکان جغرافیـایی ، در گـرو شناسایی پهنه های اقلیمی همگن و تاثیرگذارترین عناصر اقلیمی در تفکیک مکانی نواحی اقلیمی است . ازاین رو هدف از این پژوهش ، شناسـایی مهم ترین عنـاصر اقلیمی تـاثیرگـذار بر کلیت اقلیم استــان اصفهـان و تفکیک مکانی ریز پهنه های اقلیمی این استـان با بهره گیری از روش های آماری چند متغیـره است . برای دستیـابی به این هدف، داده های متوسط سالانه ٢٩ عنصر اقلیمی مربوط به ١٧ ایستگاه همدید در محدوده استان اصفهان به کارگـرفته شد. در مـرحله بعد به کمک روش میانیـابی کریجینگ ، مقادیـر هر یک از متغیـرها بر روی گره گاه های توری با ابعاد یاخته x١٢١٢ کیلومتر برآورد گردید. در نهایت آرایه همبستگی داده های استاندارد شده ٢٩ عنصر اقلیمی بر روی ٧٤٦ یاخته مکانی استان اصفهان، در معرض تحلیل مولفه های اصلی قرار گرفت . این تحلیل نشان داد که با ٩ مولفه اصلی ، بیش از ٩٩ درصد تغییرات مکانی عناصر اقلیمی استان بیان می شود. در این بین عناصر دمایی بیشترین نقش را ایفا کرده و عمدتا در نیمه شرقی استان جلوه گر است . عناصر رطوبتی در مرتبه بعدی قرار دارند و در نیمه غربی استان تظاهر می کنند. در مجموع عناصر دمایی و رطوبتی حدود ٧٠ درصد تغییرات مکانی عناصر اقلیمی استـان را تبیین می کنند. اعمـال تحلیل خوشه ای پایگانی با روش ادغام وارد بر روی مقادیر نمرات ٩ مولفه اصلی نشـان داد که استـان اصفهان را می توان به ١٠ پهنه اقلیمی تفکیک نمود. این پهنه بندی تا حدود زیادی با واقعیات محیطی استان، به ویژه پیکربندی ناهمواری ها، مطابقت می کند. ریزپهنه های اقلیمی نیمه غربی استان که عمدتا روند شمال غرب - جنوب شرق دارند، از توان های اقلیمی مناسبی برای برنامه ریزی توسعه و عمران ناحیه ای برخوردار است . درحالی که یکی از مهم ترین توان های اقلیمی ریزپهنه های شرقی ، بهره گیری از تابش خورشید در زمینه تولید انرژی است . در نهایت بررسی ها نشان داد که شرایط اقلیمی ایستگاه اصفهان متوسطی از اقلیم کل استان اصفهان است .
خلاصه ماشینی:
1Ayoade 4Goossens 2Willmott 5Ehrendorfer 3Gadgil & Joshi انیادایک ١(١٩٨٧، ١٥٧)، با اعمال تحلیل خوشه ای بر روی نمرات عاملی چهار عامل خروجی حاصل از تحلیل عاملی ، منطقه غرب آفریقا را به ١٠ ناحیه اقلیمی تفکیک نمود.
1Anyadike 6 Ahmed 2White 7 Rosario 3McGregor 8Malmgren & Winter 4Fovell & Fovell 9 Varimax 5Leber گرستنگرب و همکاران ١(١٩٩٩، ١٤٣)، ضمن تشریح روش خوشه بندی ناپایگانی در ناحیه بندی اقلیمی ، این روش بهسـازی شده را برای طبقه بندی اقلیمی اروپـا، به کـار گرفته و نشـان داد که این تکنیـک پیشنهـادی می تواند به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گیرد.
1 Gerstengrbe 4Miao&Wang 2Pineda 5Zhou et al 3Zhao et al 6Zheng et al علیجانی (١٣٨١، ١٩٥)، با استفاده از داده های متوسط دما و بارش ٣٤ ایستگاه همدید، و با اعمـال تحلیل عاملی ، ٢٤ متغیر را در سه عامل ، ادغـام کرد و در نهـایت با استفاده از تحلیل خوشه ای، پنج ناحیه اقلیمی کشور را مشخص نمود.
سلیقه و همکاران(١٣٨٧، ١٠١)، به منظور طبقه بندی اقلیمی استان سیستان و بلوچستان، ٢٠ متغیر اقلیمی از ١٠ ایستگاه هواشناسی منطقه را استخراج و طی فرایند میانیابی به آرایه x٣٤٥٢٠ تبدیل و سپس تحلیل عاملی به روش مؤلفه اصلی اعمال و ٢٠ متغیر اقلیمی را در ٥ مؤلفه خلاصه نمودند و در نهایت با اجرای تحلیل خوشه ای بر روی نمرات عاملی ، نشان دادند که استان سیستان و بلوچستان را می توان به ٥ ناحیه اقلیمی تفکیک نمود.
بحث اعمال تحلیل مؤلفه های اصلی بر روی آرایه زمانی مکانی عناصر اقلیمی نشان داد که متغیرهای دمایی بیشترین نقش را در هویت اقلیم این استان دارند.