چکیده:
نوشتار حاضر به بررسی مفاهیم بنیادین اسطورههای مربوط به آفرینش عالم در یکی از دورههای مهم تفکر حکمای هند، یعنی دورة اوپنیشدی میپردازد، و در آن مهمترین متن این دوره، یعنی اوپنیشدها (800 تا 500 ق.م) مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به پیشینة مباحث کیهانزایی در دورههای قبل، یعنی از دوره وداها تا براهمنهها، میتوان گفت بنمایة مطالب اوپنیشدها در این زمینه قبلا در خود وداها وجود داشته است. اما در متون اوپنیشدی اندیشههایی چون توحید، وحدت وجود و صدور کثرت از وحدت به صراحت آمده است و از برهمن و آتمن سخن گفته شده که هم علت خلق کیهاناند و هم با آن یکی هستند. از طرف دیگر، برهمن و آتمن نیز با یکدیگر یکسان انگاشته شدهاند که در این صورت نیز علت خلقتاند.
خلاصه ماشینی:
دانشجوي دکتري اديان و عرفان دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات تهران، پژوهشگر بنياد پژوهش هاي اسلامي (تاريخ دريافت : ٩٢/٧/١٦؛ تاريخ پذيرش: ٩٢/١٢/٥) چکيده نوشتار حاضر به بررسي مفاهيم بنيادين اسطورههاي مربوط به آفرينش عالم در يکي از دورههـاي مهـم تفکـر حکمـاي هند، يعني دورة اوپنيشدي مي پردازد، و در آن مهم ترين متن اين دوره، يعني اوپنيشدها (٨٠٠ تا ٥٠٠ ق.
اما در متون اوپنيشدي انديشه هـايي چـون توحيد، وحدت وجود و صدور کثرت از وحدت به صراحت آمده است و از برهمن و آتمن سخن گفته شـده کـه هـم علت خلق کيهان اند و هم با آن يکي هستند.
همچنين ، سعي شده تا سير گسترش و انتقال اين مفاهيم از دورهاي به دورة ديگـر نشـان داده شود و علي رغم وجود اساطير مختلف در اين مبحث ، تصويري از انواع خلقت در اوپنيشـدها ارائه شود و در بيشتر موارد علاوه بر آثار محققان، بـيش از هـر چيـز، مـتن اوپنيشـدها مـورد توجه بوده است .
همانطورکه مي بينـيم گرچـه ايـن عنصـر در اوپنيشدها داراي مفاهيم گستردهتري شده و با آتمن ارتباط يافته است اما بايـد گفـت کـه بـه لحاظ ريشه شناسي ارتباط تنگاتنگي با سرود معروف به پوروشه سوکته دارد.
از نظر دويسن پوروشه مطرح شده در اين دو اسطوره کاملا بـا هـم تفاوت دارند، زيرا پوروشة ريگ ودا به عنوان اصل اول است اما در اينجا نيرويي است کـه بـه آتمن وابسته است (p١٨٨ ,١٩٠٨ ,Deussen).
در همين اوپنيشد برهمن از آب صادر شده است : «در آغاز اين جهان آب بود و آب حقيقت يـا بـرهمن حقيقـي را بـه وجــود آورد» (٥.