چکیده:
چکیده در پس روساخت زیباییشناختی آثار ادبی، فرآیند پویایی فرهنگی در جریان است. بخش اعظمی از نظامهای فکری و سنتهای فرهنگی دیرین، در طی این فرآیند، حفظ، ارزشگذاری و منتقل میگردند. مطالعات میانرشتهای، از جمله رویکردهای مردمشناختی به ادبیات، امکان شناخت بهتر و عمیقتر این نظامها را فراهممیآورد. به همین منظور، مقالۀ حاضر، جلوههای نمایش قدرت سیاسی و اهداف آن و همچنین نظام اندیشۀ سیاسی ایرانشهری را در اشعار خاقانی شروانی، شاعر بزرگ دربار شروانشاهان در قرن ششم مورد بررسی قرارمیدهد. پرسش اساسی این پژوهش درک موارد یادشده از خلال تصاویر و توصیفات شعری و درجۀ انطباق آنها با یکدیگر است. هدف آن است تا با تحلیل متن ادبی منتخب، در ضمن نشاندادن ظرفیت آن در بهتصویرکشیدن مفاهیم مردمشناختی و فرهنگی، شناخت و تحلیلی از زیرساختارهای قدرت و فضای تفکر سیاسی جامعۀ دوران شاعر بر مبنای دادهها و تصاویر شعری ارائهشود.
خلاصه ماشینی:
رویکرد مردم شناختی ، نمایش قدرت سیاسی ، اندیشة سیاسی ایرانشهری ، تحلیل متن ، خاقانی شروانی ، شروان شاهان * استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه گیلان drfiroozfazeli@yahoo.
ازآنجا که بخش عمده ای از آثار ادبی ایران در ارتباط با کانون های قدرت بوده و خالقان آنها از نزدیک شاهد رفتارهای سیاسی و فرهنگ حاکم بر ساختارهای قدرت بوده انـد، لـذا روساخت زیبایی شناختی این آثار، تصاویر بسیاری از صور نمایشـی قـدرت هـای سیاسـی ارائه می کند که در ارتباط با زیرساخت های فکری و نظام های اندیشگانی و فرهنگـی حـاکم بر ذهنیت ایرانیان و اندیشه های سیاسی ایرانشهری قراردارند.
در اشعار خاقانی نیز توصیفات و تصاویر مربوط به قدرت سیاسی حاکم ، نشان از تطابق بسیاری از رفتارها و جهت گیری های سیاسی شروان شاهان با فرهنگ و اندیشه های سیاسـی ایرانی دارد.
داده های تصویری اشعار خاقانی نشان می دهنـد کـه نمـایش قـدرت سیاسـی بـه عنـوان راهکاری نیرومند و مؤثر در تثبیت و مشروعیت بخشی به فرمانروایی از سوی شروان شاهان ، با اغراق ، تنوع و تکرار بیشتری همراه بوده است .