چکیده:
خاقانی شروانی از شاعران پرآوازة قرن ششم هجری است که به تبع شاعران همعصر خود در رعایت سبک فنی مصنوع و الزام به آوردن غالب اطلاعات و اصطلاحات علمی، معارف دینی، تاریخ، اسطوره، باورهای عامیانه، و ... گوی سبقت از بسیاری از همگنان خود در دشوارگویی ربوده است؛ به همین سبب، بسیاری از خاقانیپژوهان کوشیدهاند، ضمن تصحیح و تنقیح دیوان خاقانی، پرده از پارهای رمز و رازهای پوشیده در شعرش بردارند و ضمن معنی تمام یا گزینش ابیاتی از دیوان، پژوهندگان شعر خاقانی را مددکار باشند. شرح دیوان خاقانی اثر محمدرضا برزگر خالقی از دیگر کوششهای در همین مسیر است که در ادامه و پیش رویداشتن گنجینة عظیمی از خاقانیپژوهی، اعم از شرحهای کلی، گزینهها، کتابها، و مقالات فراوان، به شرح پنجاه قصیده از دیوان پرداخته است. این شرح با همة تلاشهای ستودنی شارح، مصون از سهو و خطا و عاری از نقص و کاستی نیست. این مقاله کوشیده است در حد اختصار به پارهای از این موارد بپردازد.
Khaqani Shervani is one of the renowned poets of the sixth century، who outstripped many other poets in saying complicated poems by using an intricate technical style as well as citing many scientific، religious، historical، mythological terms and folk beliefs in his poems. That is why many of Khaqanischolars have attempted to reveal some hidden mysteries of his poems in addition to editing his Divan. By explaining full verses or a selection of them، they have tried to help researcherswith Khaqani’s poems. Exegesis of Khaqani''s Divan by Dr. Mohammadreza Barzegar Khaleqi is one of the mentioned efforts. In his work، Dr. Barzegar Khaleqi، with an access to a huge collection of scholarly works on Khaqaniincluding descriptions، books، excerpts، and essays، has described 50 odes of Khaqani’s Divan. Despite all the admirable attempts of the exegete، this exegesis is not free of errors and defects. The present paper aims to briefly study some of these flaws.
خلاصه ماشینی:
خوشبختانه در خصوص شرح قصاید خاقانی تلاش های فراوانی صورت گرفته و آثـار زیادی تاکنون چاپ و منتشر شده است و شارح نیز به پاره ای اشاره کرده است و مـی تـوان گفت که غالب ابیات مشکل خاقانی ، تحقیق و تا حد زیادی رفع مشکل شـده اسـت ، البتـه پژوهش نامۀ انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، سال سیزدهم ، شمارٔە اول ، بهار ١٣٩٢ تلاش شارح محترم نیز در این مورد ستودنی است ؛ زیرا همـۀ ابیـات دیـوان بـه ترتیـب و بـا انسجامی منطقی شرح و بسط داده شده است ، واژه هـا و اصـطلاحات مشـکل تبیـین شـده و سپس معنی سلیس و روانی از بیت عرضه شده است ، اما با توجه به پیشـینۀ پربـار تحقیقـات خاقانی پژوهی و وجود مقالات فراوان در این خصوص ، انتظار می رفت این شرح ، که به نوعی بسیار جامع تر از شروح پیش از خود است ، شرحی با حداقل کاستی و خطا باشد، امـا چنـین نیست و در ادامه به پاره ای اشکالات و ایرادات اشاره خواهد شد.
خود خاقانی مقصود از ده آیه را در بیت بعدی ذکر کرده است : نه صحیفه که به یک بند ده آیت بسـتند تانه بس دیر چو سی پاره مجزا شـنوند (همان : ٣٥/ ٣١) پژوهش نامۀ انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، سال سیزدهم ، شمارٔە اول ، بهار ١٣٩٢ شارح در معنی بیت آورده است : نه صحیفه فلک را چون دٔە آیه قرآن با بندی بسته انـد، برای این که مثل سی جزء قرآن به زودی از هم گشوده نشود.