چکیده:
ولایت قهری» و «حضانت» دو تاسیس مهم حقوقی برگرفته از فقه امامیه¬اند که با ماهیت دوگانه¬ی حق-تکلیف؛ ابزار حمایت، نگاهداری و تربیت اطفال - به عنوان یکی از آسیب پذیرترین و سرنوشت سازترین اقشار جامعه- به شمار می¬روند. این دو نهاد، علی¬رغم برخورداری از برخی مشابهت¬ها، هر یک گستره و شرایطی دارند که به مفارقت مفهومی و حقوقی آنها انجامیده است. وجود انصراف ذهنی نسبت به واژه¬ی حضانت، سبب می¬شود تا با شنیدن این لفظ، تنها معنای نگهداری و تربیت طفل در دوران طلاق به ذهن متبادر شود، اما در واقع معنای لغوی و دامنه¬ی حقیقی حضانت، دوران زوجیّت را نیز شامل می¬شود. نقش حضانتی مادر که در دو بعد اجرایی و نظارتی محقق می¬شود، با عنایت به گستره¬ی وسیع اقتدار ولایی پدر و امکان سوء استفاد¬ه¬ی وی از ضعف جسمی و عقلی طفل و یا انجام ندادن تکالیف ولایی و حضانتی توسط پدر، در تحقق سعادت و جلوگیری از ورود آسیب به طفل اهمیت ویژه¬ای دارد. در این راستا این پژوهش، ابتدا خصایص اصلی «ولایت قهری» و «حضانت» را از فقه امامیه و حقوق موضوعه استخراج و تبیین تطبیقی نموده و سپس راه¬کارهای حل تعارضات احتمالی در تصمیمات والدین برای طفل در دوران زوجیّت و ادلّه و طرق اثباتی پیش روی مادر و مراجع قضایی که در صورت مشاهده تصمیمات زیان¬بار و مفسده¬آمیز پدر برای طفل، قابل تمسّک هستند را مطرح کرده است
Natural guardianship and custody are two crucial legal institute derived from Imamie Jurisprudence with a dual nature of right-duties. They are considered as supportive instruments for upbringing and educating the children as the most vulnerable and decisive segment of each society. The two institutes have a wide spread domain and conditions which led to their conceptual and legal discrepancies، despite of their similarities. Mental relinquishment toward the term custody cause us to concentrate on the meaning of educating and up-bringing in divorce period; however it embraces in fact the marital status as well. Mother's custodial role is realized in executive and supervision aspects. This role is of great importance، concerning the wide guardianship and authority of father and the possibility of his abuse of the child's physical and mental weakness as well as refusing to conduct his custodial and guardianship duties. The importance is rooted in achieving the child happiness and avoiding the child trauma. Therefore، in this paper we are going to explore and explain the main characteristics of the natural guardianship and custody according to Imamie jurisprudence and law in a comparative method. Then، we have presented solutions for probable contradictions in parental decisions for the children in marital period as well as evidences and proving ways for mother and judicial officials to resort، when they face father's harmful and corruptive decisions for his child.
خلاصه ماشینی:
"در این مقال باید پاسخ گفت که «آیا مادر طفل در دوران زوجیت به موجب تکالیف حضانتی خویش، در صورت مشاهدهی تصمیمات و رفتارهای مضر به حال طفل و مغایر با مصلحت و غبطی وی از سوی پدر، مکلف به حمایت از طفل خویش میباشد؟ آیا این حمایت با مادهی 1105 قانون مدنی که اشعار میدارد: «در روابط زوجین، ریاست خانواده از خصایص شوهر است» تداخل و تضادی ندارد؟ و در صورت احراز چنین تکلیفی برای مادر، برای اعمال نقش فعال توسط او در برابر تصمیمات مفسدهآمیز شوهر نسبت به طفل در خانواده چه راهکارهای حقوقی وجود دارد؟» 1- معناشناسی،گستره، شرایط و ماهیت حقوقی «ولایت قهری» و «حضانت» در راستای بررسی نسبت دو تأسیس فقهی- حقوقی ولایت قهری -که ولایت پدر صورتی از آن است و در این پژوهش مورد نظر میباشد - و حضانت، ابتدامعنا و ویژگیهای مبنایی هر یک از آنها با مراجعه به آراء فقهی و حقوقی بیان میشود و سپس هدف اصلی پژوهش یعنی تعیین نسبت این دو نهاد تشریح میگردد.
همانگونه که در قوانین ایران تعریفی از حضانت ارائه نشده است، مصادیق وارد در گسترهی حضانت به معنای مجموعه اقداماتی که در محدودهی اختیارات حاضن میباشد نیز به روشنی بیان نشدهاند، اما با توجه به مواد 1168 تا 1179 قانون مدنی میتوان دریافت که قانونگذار ایران به پیروی از فقه امامیه در تنظیم قواعد حضانت، به حمایت جسمی و شخصیت کودک نظر دارد و لذا ادارهی اموال و دارایی طفل، انفاق وی و اجازهی تزویج او را که از شئون ولایت قهری میباشد، در گسترهی حضانت وارد ندانسته است."