چکیده:
کلثوم ننه نام کتابی طنزآمیز و انتقادی نوشـته آقاجمـال خوانسـاری (١١٢٥ ق .) از فقیهـان دورة صفویه است . کلثوم ننه در نقـد دینـداری عامیانـه و باورهـای خرافـی رایـج میـان زنـان و قدیم ترین سند مکتوب دربارة اخلاق و آداب و رسوم زنان عـامی ایـران اسـت . هـدف از مقالـه ، معرفی کتاب و مولف آن سپس متن شناسی این اثر ارزشمند است . کتاب کلثـوم ننـه بـه عنـوان یکی از آثار مهـم ادب عامـه در تـاریخ ادبـی ایـران همـواره از دیـد محققـان دور مانـده اسـت .
میکوشیم محتوای کتاب را به روش نقد جامعه شناختی و از سه منظر باورهای عامیانه و تصویر دینداری عامه و وضعیت زنان در عصر مولف بررسی کنیم .
خلاصه ماشینی:
"٤ـ نقد جامعه شناختی کلثوم ننه ١ـ٤) نقد آداب و رسوم و باورهای عامه آقاجمال خوانساری عقایدالنساء را با هدف گردآوری باورهای عامیانه ننوشته است و بیشـتر قصد وی ریشخند کردن عقاید خرافی زنان و خلق اثری طنزآمیز بوده است ، اما به تلویح و برای نقد آنها به برخی آداب و رسوم و باورهای رایج مردم در دورة صفویه اشاره مـی کنـد کـه اغلـب تحت تأثیر همین خرافه ها بوده اند.
وی ضمن اشاره به مراسم ازدواج و آداب آن تلویحا و در قالب طنز آنها را به نقد مـیگیـرد: «واجب است تمام بندها را بگشاید، تشتی سرنگون گذاشته ، در زیر آن چراغی بسوزاند از روغـن طعام و دختر بر روی زمین بنشیند و باجی یاسمن گفته هرگاه زین یافت نشود، بالشی گذارد و روی آن نشیند و قدری نبات بر بند ازار خود گذارد و بیبی شاه زینـب آن را واجـب و دیگـران مستحب میدانند و کلثوم ننه گفته که هل نیز در میان دست خود بگیرد و خاله جان آقا گفته که آن نباتی که بر بند ازار گذاشته ، در وقت بیرون آمدن به دست خود به دهن داماد گذارد کـه در نظر داماد بسیار شیرین می نماید و این قول خالی از قوه نیست و دیگر چادری که دامـاد آورده ، در وقت عقد باید بر سر عروس انداخت و جمیع علما اتفاق دارند کـه هـیچ یـک از لبـاس هـای عروس نباید گره داشته باشد؛ زیرا که گره به کارش میافتد و دده بـزم آرا گفتـه کـه عـروس در وقت عقد بر آینه نظر کند» (همان : ٤١)."