چکیده:
حماسه عظیم امام حسین (ع) در ادبیات عربی و فارسی، بازتابی بس گسترده دارد. این حماسه به دلیل ماهیت عزت مدار و ظلم ستیز خود، به عنوان الگویی ممتاز در برابر ادیبان و سخنوران قرار گرفت. بسیاری از آن ها با الگوگیری از این حماسه، نوای پایداری، آزادی و بیداری را در جامعه نواختند. می توان این سروده ها را در گستره ادبیات تطبیقی، بررسی و تحلیل کرد تا ضمن نقد، نشانه های پیوند و اختلاف آن ها روشن گردد. در نوشتار حاضر، ضمن تبیین بازتاب حماسه عاشورا در گستره ادبیات تطبیقی، سروده های جواد جمیل و سید حسن حسینی، به عنوان نمایندگان شعر عاشورایی عراق و ایران، مورد تحلیل قرار می گیرد. جمیل، شاعر نام آشنای شعر و ادب امروز عراق، در دفتر شعرش به نام «الحسین لغه ثانیه» (حسین، زبان دوم)، با زبانی نمادین حماسه عاشورا و شخصیت های موجود در آن را به تصویر می کشد. حسینی نیز ضمن بهره گیری فراوان از رمز در مجموعه شعر «گنجشک و جبرئیل»، به بازخوانی این حماسه پرداخته و آن را به حوادث امروز گره می زند. از بررسی حاصل، چنین به نظر می آید که هر دو شاعر در برخی مضامین اشتراک داشته و به دلیل به کارگیری نمادها، گاه شعرشان به ابهام گرایش دارد.
خلاصه ماشینی:
با توجه به این مطالب، در این نوشتار با مروری گذرا بر زندگینامه و محتوای کلی سرودههای هر دو، تلاش میشود به پرسشهای زیر پاسخی روشن داده شود: الف: حماسة امام حسین (ع) در شعر معاصر عراق و ایران چه جایگاهی دارد؟ ب: برجستهترین ویژگیهای فنی دو مجموعه شعر «الحسین لغة ثانیة» و «گنجشک و جبرئیل» کدامند؟ ج: جمیل و حسینی چه اشتراکات و تمایزاتی در پرداختن به حماسة عاشورا دارند؟ گفتنی است، با توجه به مکاتب مختلف حوزههای پژوهش در ادبیات تطبیقی؛ همچون مکتب فرانسوی، آمریکایی و روسی، نوشتار حاضر به حوزة مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی نزدیک است؛ چه آنکه این مکتب، نقد و تحلیل را مبنای کار خود میداند و قائل به وجود تأثیر و تأثر، میان دو ادیب نیست؛ حال آنکه در مکتب فرانسوی، وجود این شرط ضروری است؛ به دیگر سخن، ادبیات تطبیقی در نگاه پیشگامان مکتب فرانسه، بررسی جوانب تأثیر و تأثر بر مبنای اسناد و وثائق تاریخی است (ر.
در بررسی سرودههای عاشورایی این دو سراینده نیز آثاری به طور مستقل نگاشته شده است که در قسمت کتابنامه به برخی از آنها اشاره گردید؛ ولی در راستای نقد تطبیقی مجموعه شعر «الحسین لغة ثانیة» و «گنجشک و جبرئیل»، به عنوان آثار برجستة عاشورایی معاصر، پژوهشی ملاحظه نشد که امید است این مختصر، گامی خرد در این راستا باشد.