چکیده:
غایت عرفان یگانگی با حقیقت است و عرفان عملی عهده دار بیان طریقه دست یـابی و نیل به این هدف . عارفان در دوره های زمانی مختلف در باب چگونگی سلوک و مراحلی که باید پیموده شود، سخن گفته اند. این مقاله به بررسـی تطبیقـی دیـدگاه هـای اولـین آندرهیل (عرفان پژوه و عارف معاصر) و امام خمینی در باب مراحل سلوک میپردازد. هر دو عارف مراحل سلوک را به سه مرحله کلی بیداری، تصفیه و اشراق تقسیم مـیکننـد، گرچه در باب شرح و تبیین آن اختلاف نظرهایی دیـده مـیشـود کـه ریشـه در سـنت عرفانی، دین و فرهنگی دارد که به آن متعلق اند. نکته مهم این است که هـر دو عـارف در جهت هدف مشترکی میکوشیده اند و آن بیان عرفان به زبـانی در خـور فهـم مـردم عادی است تا آنان نیز بتوانند در حیات معنوی سـهیم شـده و از مواهـب آن برخـوردار شوند؛ زیرا به زعم هر دو، عرفان ضرورت حیات انسان معاصر است و قـدم گـذاردن در این وادی تمامی جوانب حیات انسان را در برمیگیرد، لـذا بایـد آن را از دشـواریهـا و پیچیدگیهای خاص علمی پیراست تا بتواند کل جامعه بشری را فرا گیرد.
خلاصه ماشینی:
در این میان ، عارفانی همچون امام خمینی و اولین آندرهیل ،١ گرچه به سنت های عرفانی مختلف وابسته بوده اند، اما مبانی و پیش فرض هـای مشـترک و درحقیقـت روح واحدی که بر منظومه فکری هر دو عارف غلبه داشت ، باعـث شـد بـرای ورود عرفـان یعنی همان حیات معنوی به زندگی مردم و ساحت جامعه ، خصوصا در جهان مدرن که چنین خلئی بیشتر احساس میشود، به تلاش های علمی و عملی دست زننـد.
به نظر امام و آندرهیل ، از آنجایی که ساختار عالم و متناظر با آن وجود انسان دوساحتی است و در پس هر ظاهری حقیقت و باطنی نهفته است ، حقیقت سـلوک امـری آفـاقی- انفسی است و انسان برای نیل به این حقیقـت بایـد از خـود سـطحی و مقیـد خـویش ، «هجرت »٢ کند (خمینـی، ١٣٨٧ الـف : ١٦١و٨؛ همـو، ١٣٧٨ب : ١٥٦/١٤؛ همـو، ١٣٨٨: ١١٨-١١٩؛ همو، ١٣٨٢: ٣٣٢-٣٣٣؛ حسینیزاده ، ١٣٨٩: ٥٩؛ ٥ chapter ,١٩٦٥ ,Underhill).
گرچه امام خمینی نیز بیداری از خواب گران طبیعت را مرهـون و نتیجـه اندیشـیدن انسان میداند (خمینی، ١٣٨٢: ١٨٩؛ حسینیزاده ، ١٣٨٩: ٣٤)، اما مهم ترین نقطه تمـایز دیـدگاه امام با آندرهیل نگرش آفاقی امام به این عوامل است .
از نظر امام خمینی و اولین آندرهیل ، انسان موجودی دوبعدی است و هر یک از این مراتب در تناظر با یکی از مراتب عالم هسـتی قـرار دارد (خمینـی، ١٣٨٢: ١٢؛ حسـینیزاده ، ١٣٨٩: ٥٩؛ ٥ chapter :١٩٦٥ ,Underhill).