چکیده:
درباره تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع ) تاکنون پژوهش های متعددی در قالـب کتاب و مقاله منتشر شده است . عمـده حجـم ایـن آثـار بـه بررسـی سـند ایـن تفسـیر اختصاص یافته و نویسندگان کمتر به بررسی و تحلیل محتوای آن پرداخته اند؛ اگر هـم به محتوا نظر کرده اند بیشتر در پی دست یابی به شواهدی بر تایید یا رد انتسـاب آن بـه امام عسکری (ع ) بوده اند. ترجمه مقاله حاضر از این جهت که نویسنده بحث کمتـری را به بررسی سند اختصاص داده و عمده بحث خـود را بـر تحلیـل محتـوای ایـن تفسـیر متمرکز ساخته ، آن هم از نگاه یک پژوهش گر بیرونی و خاورشناس ، برای خواننـدگان و پژوهش گران فارسیزبان مغتنم است . بدیهی است که ترجمه مقالـه دلیـل بـر موافقـت مترجم با همه تحلیل های نویسنده نیست .
خلاصه ماشینی:
مقدمه کوتاه آن نیز درخور توجه اسـت ؛ ایـن مقدمـه شـامل توصـیف کوتـاهی از نسخه های خطی و چاپ های سنگی، توضیح روش مصحح ، بحثی درباره سلسله سـندی که در ابتدای ایـن اثـر آمـده (ص ٣-٨ و دو صـفحه دیگـر کـه شـماره نخـورده انـد) و پیوستی ١٣ که از انتساب این اثر به امام عسکری بحث میکند (ص ٧١٣-٧٣٦) مـیشـود.
دلایـل دوم و سـوم را مبنـی بـر اینکـه ایـن تفسـیر حـاوی آرائـی بدعت آمیز و خطاهای تاریخی است ، نمیتوان به عنوان شاهدی له یا علیه انتساب آن به امام عسکری گرفت ، زیرا ایـن گونـه مطالـب در مکتوبـات جریـان غالـب اولیـه امـامی پدیده ای ناشناخته نیستند؛ و اما دلیل چهارم صرف اینکه مفسران معاصر امـام عسـکری از این تفسیر یاد نکرده اند دلیل بر عدم وجود آن در زمان آنان نیست .
قدرت معجزه آمیز علی در مقایسه با قدرت پیامبر در یکی از روایات سیره ای متعددی که در تفسیر العسکری ذکر شـده ، آمـده اسـت کـه زمانی که پیامبر به مدینه رسید، حسادت عبدالله بن ابی رهبر معروف منافقان را، کـه بـه توطئه برای مسموم کردن پیامبر متهم است ، برانگیخـت .
بنـابراین ، بـه نظر میرسد این رویکرد در تفسیر العسکری – یعنی همسان قرار دادن علـی بـا پیـامبر، اشاره کردن به شباهت های میان آنها و گاهی اشاره به برتری علی – برای آن اتخاذ شده که جایگاه علی و درنتیجه جایگاه فرزندان او یعنی امامان را تقویت کند.